Бид өдөр тутмын аль болох эрүүл хооллохыг хичээдэг. Ингэхдээ элдэв хольцгүй, сайхан өнгө үнэртэй хүнс сонгодог билээ. Тэгвэл бидний амтархан иддэг зүйлс ахуйн хэрэглээний химийн бодис агуулдаг болох нь нэгэнт илэрхий боллоо. Тиймээс хүнсэнд хэрэглэх бүтээгдэхүүнээ сонгохдоо анхааралтай байх нь чухал юм. Хүнсний бүтээгдэхүүний шошго бүхэнд тухайн бүтээгдэхүүний найр лагыг хавсаргадаг. Тод өнгө, гоёмсог сав баглаатай атлаа бусдаасаа хямд үнэтэй бү тээгдэхүүнийг худалдан авахаасаа өмнө найрлагыг нь заавал унших хэрэгтэй. Таны мэдэх ёстой хэд хэдэн химийн орцыг сонирхуулъя.
ХИМИЙН БОДИС БИДЭНД ХЭРЭГТЭЙ
Бидний хүнсэнд өөх тос, уураг, саахар, эрдэс давс заавал байх хэрэгтэй. Учир нь эдгээр бодис бидний эрүүл мэндэд, өсөлт хөгжил, биеэ анхаарч халамжлахад зайлшгүй шаардлагатай юм. Үнэндээ химийн бодис хортой ч байж болно. Гол нь ямар давтамжтай, ямар хэмжээгээр, хэрхэн хэрэглэж байгаа нь л эрсдэлийг тодорхойлно. Тухайлбал давсыг хэтрүүлэн хэрэглэвэл зүрх судасны өвчинд нэрвэгдэнэ. Харин үндсэн хэрэгцээний химийн бодисуудаас гажиж, өөр төрлийн бодисыг бага хэмжээгээр хэрэглэсэн ч үхлийн аюулд хүрч болох билээ. Химийн гаралтай хүнс хэрэглэх нь биеийн эсэргүүцэл болон эрүүл байх гол хүчин зүйлсийг аажмаар устгадаг гэдэг. Угаас бидний бие организм байгалийн гаралтай бүтээгдэхүүнээр хооллож, хоол тэжээлээс эрч хүч авахаар програмчлагдсан байдаг. Харин хөдөө аж ахуй, фермерийн салбарт хортон шавьж, хөгц, хогийн ургамал болон мэрэгчидтэй тэмцэхэд химийн бодис хэрэглэх нь бий. Эдгээр хорт бодис мах, сүү, хүнсний ногоонд ч илэрдэг нь түгээмэл асуудал болсон тул хорт бодисыг тогтсон тун хэмжээгээр хэрэглэх болжээ. Үүнээс гадна хүнсний зүйлийг санамсаргүйгээр бохирдуулдаг химийн бодисыг бохирдуулагч бодис гэдэг. Гэсэн ч байгалийн гаралтай хүнсийг химийн бодисоос салган хэрэглэх нь эрүүл мэндэд сөрөг нөлөөгүй юм.
Нитритийн соод
Хиам, сосиск болон лаазалсан махны орцонд химийн давс, нитритийн соод бий. Энэхүү соод нойр булчирхайн хорт хавдраар өвчлөх эсрдэлийг 67 хувиар нэмэгдүүлдэг. Нохойд ч өгөхийг хориглодог энэ бүтээгдэхүүнд агуулагдах химийн гаралтай давс хөлсний булчирхайг бөглөж, арьс амьсгалах нөхцөлийг хаадаг байна. (Хиамны найрлагад нитритийн соодноос гадна гахайн гадар өөх, сало, дотор өөх зэрэг удаан задардаг өөх тос ихээр ордог. Энэ бүх өөх, махны эвгүй үнэрийг олон төрлийн амтлагч, үнэр оруулагчаар “халхалдаг”. Тэр ч бүү хэл судасны хананд холестриний товруу үүсгэж, хөгшрөлтийг түргэсгэн, зүрх судасны өвчнийг гааруулдаг) Түүнчлэн хийжүүлсэн ундаанд агуулагдах нитритийн соод элгийг түлж, ходоодонд өнгөр тогтоох гаж нөлөөтэй
ЭСТРОГЕН
Гадныхан мал ахуйдаа химийн бодисыг нэмэлт тэжээл маягаар хэрэглэдэг. Тэдгээр бодисын нэг нь эстроген юм. Мах, сүүний үйлдвэрийн үхэр, үнээнүүдэд энэхүү гормоныг уулгадаг. Эстроген өсөлтийг түргэсгэж, малаас гарах идэш, саалийн хэмжээг нэмэгдүүлдэг тул фермерүүд хор нөлөөг нь ч үл тоон хэрэглэсээр байгаа юм. Үүнийг эрүүл мэндэд хортой эсэхийг мэргэжилтнүүд өдий хэр нь судалж дуусаагүй. Харин эмч нар эстрогенийг хүнсний бүтээгдэхүүний бо ловсруулалтад хэрэглэхийг эрс эсэргүүцдэг билээ.
ДОРГОНЫ ТӨМӨРТЭЙ БОДИС
Хүнсний амт оруулагчийг доргоны төмөрнөөс гаргаж авдаг байжээ. Энэхүү бодисыг анх эмнэлгийн зориулалттай ашигладаг байсан гэдэг. Харин одоо доргоны төмөртэй бодисыг бүх төрлийн хүнсний бүтээгдэхүүнд үнэр, амт оруу лах зорилгоор хэрэглэдэг бол сон. Тухайлбал өндөр үнэ тэй үнэртэй ус, чихэр, зайр маг, ундаа жүүс зэрэгт өргөн хэрэглэдэг.
ВАНИЛИН
Талх, нарийн боов, ундаа, жимстэй тарагны найрлагад ванилин бий. Ванилин сайхан үнэртэй. Гэсэн ч бидний хэрэглэдэг ванилин бол химийн гаралтай, орлуулагч бүтээгдэхүүн юм. Байгалийн ванилин маш үнэтэй байдаг тул түүнийг цөөн хэдэн олны танил алдартай нарийн боовны газарт л хэрэглэдэг. Дэлхийн хүнсний үйлдвэрлэлд жилд хэдэн мянган тонн ванилин хэрэг бол дог тул боломжтой компонентуудаас синтезийн аргаар ванилиний орлуулагч гаргаж авах болжээ. Ванилиний орлуулагчийг лингинээр хийдэг. Лингин нь хуванцар болон цаасны үйлдвэрт ашигладаг бодис юм.
НУНТАГ БУУЦАЙ
Ногоон өнгөтэй хоол, хүнсэнд нунтаг бууцай цацаж, өнгө оруулах нь элбэг. Нунтаглаж, хатаасан шпинат буюу бууцай үхэжсэн байдаг бөгөөд тэжээллэг чанараа хэдийнэ алдсан байдаг. Тэгэхээр ийм “найрлагатай” хүнсний бүтээгдэхүүнийг идэх нь тоос идэхтэй ижил нөлөөтэй юм.
ПРОПИЛЕН ГЛИКОЛЬ БУЮУ АНТИФРИЗ
Үүнийг автомашин болон сансрын хөлгийн үйлдвэрлэлд ашигладаг. Геагент нь автомашин болон онгоцны шилийг хөлдөхөөс сэргийлэхээс гадна зөөлрүүлж, чийгшүүлэхэд нөлөөлдөг гэнэ. Тиймээс хүнсэнд энэхүү бодисыг зөөлрүүлж, чийг өгөх зорилгоор ашиглах болжээ. Ихэвчлэн талх, боов, алкоголийн агууламж багатай хийжүүлсэн ундаа, сэргээш маягийн шингэн, зайрмаг болон шувууны махны орцонд бий.
БУТАН
Бутан хэмээх зохиомол хийг асаагуурт хэрэглэдэг. Тэгвэл үүнийг хүнсний бүтээгдэхүүнд хэрэглэж болохыг технологичид “нээжээ”. Учир нь бутанд антиоксидант агуулагддаг гэнэ. Антиоксидантын тусламжтайгаар хадгалах хугацааг уртасгаж болдог тул чипс, сухар зэрэгт түлхүү ашиглана. Мөн дөнгөж сая шарж боловсруулсан мэт шинэхэн харагдаж байгаа түргэн хоол бутаны хольцтой болохыг хэрэглэгчид мэдэж амжаагүй байна.
ТӨМӨРТ ДАВС
Зарим төрлийн төмөрт давс эрүүл мэндэд сөрөг нөлөө үзүүлдэг. Тэр дундаа улаан мөнгөн ус, тугалгат давс хамгийн хортойд тооцогдоно. Бусад төмөрт давс зэс, цайр, тугалга, кадмийн давс агуулдаг хэрнээ хорт чанар нь дээрх хоёроос арай бага юм. Ердийн давс даралт бууруулж, хүчлийн тэнцвэр алдагдуулдаг бөгөөд ялгарсан хорыг биед хуримтлуулах сөрөг нөлөөтэй.
Т.НИПОНЬ /Mongolnews.mn/
