Хэд хоногийн дараа шинэ дуу заалгахаар багшийндаа очтол Цагаан данжаадын залуу эхнэр *сайхан* Дулмаа сууж байхтай халз таарах нь тэр. Хүрээний зартай сайхан хүүхнүүдийн нэг учраас *сайхан* хочтой тэр хүүхэн үнэхээр бие хаа, нуруу туруу, зүс царай гэж ёстой нөгөө төрсөн байтлаа зурсан юм шиг гэж дуунд гардаг хүүхэн биеэрээ мөн байна гэмээр байлаа. Багш нь тэр хоёрыг танилцуултал Дулмаа бүсгүй,
-Аааан, Буяндалай нэг хүүхнийг богтолж авах гээд сүйд болж байна гэж сонсогдоод байсан чинь ийм жаахан охин байсан юм бий вий? Ёстой л нялхаараа амьтан юм. Аргагүй ээ. Бас тэгж байгаад нүдтэй муу хог шүү. Алсдаа юм дуулгаж мэдэхээр амьтан гэдгийг нь олоод харчихаж. Гэхдээ ч арай болоогүй байна аа. хи хи хи. Ажаагаасаа очиж юм сурвал сураарай хи хи хи хэмээн дээлнийхээ ханцуйгаар ам хамраа машид донжтой таглан байж инээх нь ихэд зохисон гэдэг нь. Орж ирсэн цагаасаа Дулмаагийн хөдөлж суухыг нь, хоол идэж буйг нь нэгд нэгэнгүй ажиглавал ёстой нэг заяагдмал донж маягтай хүүхэн гэж хармаар аа. Үгүй тэр, нүүр амаа оодчихсон янз маяг, нүд хөмсөгнийх нь ширэв татан сэлбэлзэх байдал зэрэг нь ойроос харахад янзутай гэж.
Өөрийг нь гөлрөн суух, унаган төрхөөрөө байгаа Дийдэнхандыг цааш нь жаал явуулмаар санагдсан уу, аль эсвэл байж байгаа нь тэр үү,
-Хммм. Ийм амьтныг эхнэрээ болгох гэж хөлөө хугалах шахам найр хурим үүсгээд, тэрэг тэргээр бэлэг сэлт бариад гүйхийг нь мэдсэн бол би ёстой Цагаан данжаадын бага эхнэр болж байхаар тухайн үедээ намайг гуйгаад амар заяа үзүүлэхгүй байсан Буяндалайгийн Хатан нь болоод жаргадаг байж. Булцайчихаад эгдүүтэй муу золиг байгаа юм. Манай хүрээний хамгийн залуу баян хужаа байх шүү. Дээр нь бас азтай гэж. Тэр муу талийдаг авга ах нь байсан бол өдийд ингэж томрохгүй байсан л даа гэж ирээд сэлбэлзсэнээ урт соруул гаргаж ирээд үзүүрт нь янжуур тамхи угсраад, эрхий чигчий хуруугаараа дамнаж ирээд ихэд донжтой татаж гарлаа.
-Чишш, чи миний сайхан шавийг минь битгий гоочлоод бай. Залуу хүний заяа өндөр гэж цаашдаа хэзээ, хаана, яаж ч дайралдаа билээ, та хоёр. Хүүхдийн сэтгэлд битгий сэв суулгачих. Бүүр нэг задгай амтай хүүхэн шүү. Сайхан хочтой хүн сайхнаараа л байвал яасан юм бэ, ай хө? гэсэн багшийнх нь үгийг сонсоод юм бодсон уу яасан, Дулмаа царайгаа төв болгоод,
-За дүү хүүхэн, хэзээ хурим найраа хийх гэж байна. Муу эгчийгээ уриарай даа. Хэний хуриман дээр хэн хэн ирснээр нь бэл бэлчинг нь тодорхойлдог чинь манай хүрээний заншил. Сайхан Дулмаа хүүхэн Цагаан данжаадаа сугадаад очсон байхад хавийн амьтан нүдээ хужирлаж сүйд болно шүү дээ гэж бас л аальгүйтэн байж өгүүллээ.
Залуу хүний хор шар хөдөлсөн үү яасан, Дийдэнханд хариуд нь,
-Буд гариг ч болоогүй, будаа цагаагаа ч бэлдээгүй л байна даа. Ер нь ч тэгээд би тэр хүнтэй чинь сууж бараална гэж тохирсон барьсан ч юм алга гэж бас нэг муу шилбүүрдэн байж ширүүвтэр хэлэхийг нь харсан Дулмаа,
-Үгүй ер өө. Бас бэлэн зэлэн үгтэй, бэрх ааштай байрын хүүхэн байх нь. Энэ янзаараа ч юм дуулгах нь дээ хи хи хи. За яах вэ, Өнгө дагаж мөнгө урсаад, Мөнгө дагаж өнгө нь зүлгэгддэг гэдэг үгтэй юм. Тун удахгүй эгч нартайгаа ана мана, ач тач үзэлцсэн ганган хүүхэн хүрээнд нэг тодрох нь дээ. Тэр цагт муу эгчийгээ танихгүй зөрөх вий дээ? Ингэхэд дүүгийн алдар хэн гэлээ? гэхэд нь,
-Маймаа хотын Дийдэнханд гэдэг ээ хэмээн товхийтэл хариулахыг нь сонссон сайхан Дулмаа хүүхэн,
-За за за. Тун удахгүй ГОЁ ХАНД гэлцэн шуугилдах ч юм билүү, ай хи хи хи гэсээр явах гэж буй бололтой жишүү харж суусан суудлаасаа өндийлөө. Толгой хүзүүгээ ихэмсэг гэгч нь өргөөд, ташаа гуяараа хайвагнан маягласаар гарч одсон тэр хүүхний талаар Базардаргиа багш нь түүнд ярьж өглөө…
Баруун Хүрээнд төрж өссөн Батдулам хэмээх энэ хүүхэн уг нь тийм ч хөрөнгө чинээтэй айлын охин байгаагүй гэдэг. Аав нь эрт өнгөрснөөр дороо байгаа 3 дүү, ээжийгээ тэжээхийн эрхэнд хятад гуанзанд зөөгчөөр орж ажиллахдаа хятад хэлэнд бузгай авьяастай нь илэрснээр, зэрэг дэв нь дээшилж, хөдөө гадааны аянчин жинчинд хэл ус залгуулаад, тэднийг зуучлах ажилд нэмэр болж, арав таван зоос олж гэрийнхнээ тэжээдэг байснаа энэ Базардаргиа багшид шавь орж гурван дуу шанз хөгжим дээр гайгүй сайн тоглож сурсных хоолойны цараа багатай ч донж маягаараа аргалж хүн амьтны, ялангуяа эрчүүдийн сэтгэлийг хөвсөлзтөл дуулдаг угийн заяамал авьяас нь дэлгэрч, улмаар Цагаан данжаадын нууц өрөөнд зочлох хөрөнгө бэлтэй эрсийн өмнө дууч эмийн дүртэй дуулдаж хуурдаж сатааруулж байгаад тагнаж чагнахаас авахуулаад, сүрдүүлэх, барьцаалах ажилд хүчин зүтгэдэг болтлоо *томорч* зарим эрсийн зүрхэнд шар ус хуруулж явжээ. Өдрөөс өдөрт донж маяг нь нэмэгдсээр нэг л мэдэхэд Батдулам нэр нь мартагдаж Хүрээний сайхан Дулмаа болон хувирчээ.
Ингэж байтал Цагаан данжаадын анхны эхнэр нь цус харваж хэвтэрт ормогц, өнөө маргаашаа хүлээн хэвтэж байгаа өвчтэй хөгшнийг *мөргөж* хамгийн мухрын өрөөнд оруулчихаад одоо харин өөрийгөө бага эхнэр нь хэмээн хээвнэг зарлаад явж буй ийм л базаахгүй намтар түүхтэй эмэгтэй үүгээр ороод гарсан тухай багшийнхаа ярианаас мэдэж авлаа..
Нарана Жанчив
