- Биатлон, цана хосолсон бэлтгэлийн баазтай бол өндөр түвшинд хөгжих боломж их байна
- Боломждоо тааруулаад бэлтгэлээ хийж, тэмцээндээ оролцоод ирлээ. Ер нь мэргэжлийн тамирчид өөрт тохирсон буугаар бууддаг бол бид Монголын биатлоны холбоонд байсан буугаа л ашигладаг байлаа. Байгаа боломждоо тааруулна гэдэг энэ. Гэхдээ Монгол руу буцахын өмнө Беларусьт шинэ буу захиалсан
- Энэ спортоороо л хоолоо олж идье гэж шийдсэн. Хэрвээ би спортоо ингээд орхивол багшилна, эсвэл армиа дагана. Тэгэхээр ерөөсөө 10-хан жил л хичээе. Өөр илүү зүйл хүссэхгүй
Зэвсэгт хүчний 017 дугаар анги, “Алдар” спорт хороо, биатлоны үндэсний шигшээ багийн тамирчин, олон улсын хэмжээний мастер Э.Ариунтунгалагтай ярилцлаа. Тэрбээр биатлоны насанд хүрэгчдийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд анх удаа Монгол Улсаа төлөөлөн оролцсон юм. Гүйлтийн цанын улсын аваргад 16 удаа түрүүлсэн түүний ярилцлагыг хүргэе.
-Монголын биатлоны спортод нэгэн шинэ түүхийг бичсэн эзэн нь та болж байна. ДАШТ-д оролцсон анхны монгол биатлонч болсон сэтгэгдлээ хуваалцаач?
-Маш их баярлалаа. Хамгийн гол нь надад энэ боломжийг олгосон Монголын биатлоны холбооны хамт олонд талархал илэрхийлмээр байна. Италийн Антхольц хотод болсон ДАШТ-д 33 орны 100 гаруй тамирчин өрсөлдлөө. ДАШТ-д уралдахын тулд Олон улсын биатлоны холбооноос зохион байгуулдаг IBU cup цуврал тэмцээнд зургаан удаа оролцож, оноо цуглуулан эрхээ авсан. Биатлоны ДАШТ-д уралдсан анхны монгол тамирчин болсондоо баяртай байна.
-Таныг цанын спортын тамирчин гэдгийг мэднэ. Хэзээнээс биатлонтой холбогдов?
-Биатлон миний хувьд шинэ зүйл биш л дээ. 2014 онд хичээллэдэг байсан юм. Биатлоны Монголд зохиогдсон цуврал тэмцээнд түрүүлж байлаа. Тухайн үед шигшээ баггүй байсан учраас спортын төрлөө сольж, буцаад цана руу орсон. Гүйлтийн цанын УАШТ-ээс мөнгөн медаль авч, улсын шигшээд багтсан. Энэ нь миний ирээдүйд хэрэгтэй байсан учраас биатлоноо орхисон юм. Улмаар 2019 оны дөрөвдүгээр сард Монголын биатлоны холбооноос Итали руу гэрээгээр явах уу гэж санал тавьсан. Үүнээс хойш эргэлт буцалтгүй биатлоныг сонгож байна даа.
-ДАШТ-д эх орноо төлөөлөн анх оролцоход ямар сэтгэгдэл төрж байв. Монголыг төлөөлж байгаа гэдэг утгаараа сэтгэл зүйн дарамт учирч байв уу?
-Бид Словакт сүүлийн тэмцээндээ оролцоод Италид очсон. Тэмцээний өмнөх бэлтгэлээ хийж байтал беларусь багш маань гэр бүлийн шалтгаанаар нутаг буцдаг юм байна. Дэлхийн аваргын үеэр амжиж ирж чадаагүй. Тэр л надад хамгийн хүнд туссан. Австралийн дасгалжуулагчаар хараагаа тэглүүлээд, гурав хоног бэлтгэл хийсэн. Гэхдээ өөрийн үндсэн дасгалжуулагчгүй болохоор ДАШТ-д оролцох хэцүү юм билээ. Сэтгэл санааны хувьд ч тогтворгүй болдог юм байна. Түүнээс биш бусад тал дээр асуудалгүй байсан шүү. Тэмцээний зохион байгуулалт гайхалтай төгс байсныг хэлье. Цаг агаар ч тэмцээн явуулахад яг тохиромжтой байгаа талаар Антхольц хотод цугласан шилдгүүд ярихыг сонссон.
-Дэлхийн аваргын үеэр Монгол гээд зарлуулахад ямар санагдав?
-Биатлоны ДАШТ сурвалжлахаар ирсэн сэтгүүлчид, шууд дамжуулсан телевизүүд монголчууд анх удаа дэлхийн аваргын замд уралдаж байна гээд л зарлана лээ. “Монголчууд нэг ч болтугай тамирчнаа бэлтгээд ДАШТ-д оролцуулж байгаад маш их баяртай байна. Цаашид нэг биш бүтэн багаараа оролцох боломжтой” гэж Олон улсын биатлоны холбоо талархсан сэтгэгдлээ бидэнд илэрхийлсэн. Үзэгчдийн суудалд Норвег, Итали, Герман тэргүүтэй биатлоны спорт өндөр хөгжсөн орнуудын далбаа намирч байхад дунд нь манай холбооны ерөнхий нарийн бичгийн дарга Б.Наран-Идэр ах Монголынхоо төрийн далбааг мандуулаад сууж байхыг хараад өөрийн эрхгүй огшсон. Азиас зөвхөн Монголын далбаа л үзэгчдийн дунд мандаж байгааг хараад их баярласан даа.
-Сэтгүүлчид таниас юу асууж байна вэ?
-Тэдэнд их сонин санагдсан бололтой. Чи Монголоос ганцаараа ирсэн үү, хэзээ ирсэн бэ, Монголоос ганцаараа биатлоноор хичээллэдэг үү, дасгалжуулагч байдаггүй юм уу гэх мэтээр асууж байна лээ. Өмнө нь Б.Энхсайхан залуучуудын тэмцээнд сайн оролцоод, дараа нь би ДАШТ-д уралдсан болохоор хүмүүсийн анхаарлыг их татсан байх.
-Монголд хөгжүүлэхэд юу дутагдаж байна вэ?
-Биатлон, цана хосолсон бэлтгэлийн баазтай болбол өндөр түвшинд хөгжих боломж их байна. Гагцхүү бэлтгэлийн орчин, зориулалтын тир алга. Гаднын дасгалжуулагчид бидэнтэй уулзахдаа “Та нар маш сайн буудаж байна. Бэлтгэлээ сайн хийвэл улам сайжирна. Та бүхэн шиг зургаахан сар хичээллээд биатлоны ДАШТ-д оролцож байгаа тохиолдол бараг байхгүй. Хамгийн багадаа л таван жил хичээллэж байж ДАШТ-д оролцдог. Гэтэл монголчууд зургаан сар хичээллээд дэлхийн шилдгүүдтэй өрсөлдөнө гэдэг ирээдүйтэйн шинж. Төрөлхийн буудах авьяастай, байгалиас заяасан өгөгдөлтэй хүүхдүүд байна. Тууштай байвал монголчууд хэдэн жилийн дараа дэлхийн топуудтай зэрэгцэх хэмжээнд хүрнэ” гэж хэлсэн. Энэ нь маш их урам өгсөн шүү. Ер нь над шиг зургаа, долоохон сар буудаад ДАШТ-д оролцож байгаа тамирчин байгаагүй. Хамгийн багадаа л таван жил буудсан. Стандарт замд илүү сайн бэлтгэл хийвэл боломж байгааг олж харлаа.
-Биатлон өндөр хөгжсөн оронд бэлтгэл хийх ямар байдаг юм бол?
-Бүх зүйл нь бэлэн. Хувь хүн зөвхөн өөрөө хичээж, бэлтгэлдээ л анхаарах ёстой. Бусдыг цаанаас нь зохицуулдаг. Ерөөсөө л тамирчин хүний амжилт гаргах боломжийг маш сайн бүрдүүлж өгсөн байдгийг харсан. Нүдээрээ харж байж л жинхэнэ бэлтгэлийн орчин ямар байх ёстойг мэдэрсэн.
-Ингэхэд замын зардал, байр хоол гээд чамгүй их мөнгө орсон байх. Энэ бүхнийг яаж зохицуулсан бэ?
-Монголын биатлоны холбооноос гадна Биеийн тамир, спортын газраас маш их дэмжлэг үзүүлсэн. Тиймээс албан ёсоор баярлалаа гэж хэлье. Ямар ч байсан боломждоо тааруулаад бэлтгэлээ хийж, тэмцээндээ оролцоод ирлээ. Ер нь мэргэжлийн тамирчид өөрт тохирсон буугаар бууддаг бол бид Монголын биатлоны холбоонд байсан буугаа л ашигладаг байлаа. Байгаа боломждоо тааруулна гэдэг энэ. Гэхдээ Монгол руу буцахын өмнө Беларусьт шинэ буу захиалсан. Энэ бүхэнд манай холбоо болон БТСГ-аас туслалцаа үзүүлсэнд талархаж байна. Италид бэлтгэл хийх хугацаанд ер нь их зүйл сурсан даа. Ямар хоол идэх вэ, хоолоо яаж тохируулах вэ гээд л… Бид монгол хүн махсаг гээд л замбараагүй мах идээд байдаг. Гэтэл мэргэжлийн тамирчин болохын тулд идэх хоолноосоо эхлээд нарийн суралцах ёстойг мэдэж авлаа. Гүйлтийн цана, биатлоны тамирчид ямар хоол идвэл тохиромжтойг Италид байх хугацаандаа судлаад ирсэн.
-Сонирхолтой юм. Ямар хоол зонхилдог вэ. Манай тамирчид ямар ч тэмцээнд оролцсон мах, борцоо авч явдаг шүү дээ?
-Анх очихдоо монгол зангаа гаргасан. Мах идмээр байна, энэ бол бидний үндсэн хоол гэж тайлбарлатал хүлээж аваагүй. Гэтэл тэд хариуд нь “Та нар Монголоос тэр өөр орчинд ирсэн. Цаг агаар, хоол унднаас эхлээд бүгд өөрчлөгдөж байгаа учраас дасан зохицох хэрэгтэй. Нэгэнт мэргэжлийн тамирчин болох гээд зориод ирсэн тул бидний хоолны системийг дагахаас өөр аргагүй. Сайн тамирчин болъё гэвэл бусдын адил бай. Энд их мах идэх шаардлагагүй. Мах их идвэл хүндэрнэ” гэсэн. Тэдний гол хэрэглэж байгаа зүйл нь хүнсний нарийн ногоо, загас, жимс жимсгэнэ, овъёос. Мэдээж алдарт пастагаа хамгийн их иднэ. Байнгын хоол нь паста. Италийн шилдэг биатлонч Доротье Вьерер гэхэд л пастагаар дагнаж хооллодог. Түүний амжилт гаргадаг гол хүчин зүйлүүдийн нэг нь хооллолт гэсэн судалгаа ч байдаг юм билээ. ДАШТ-д түрүүлсэн тамирчин ярилцлага өгөхдөө “Би одоо шөл ууна. Тэгээд пастагаа идээд 10 цаг унтана. Өглөө босоод дахин паста идээд уралдаандаа оролцоно” гэж ярьж байхыг хүртэл сонсоод гайхсан. Эндээс маш хөнгөн хооллож байж л хурд сайн гарна гэсэн ойлголтод хүрсэн дээ. Есөн сарын хугацаанд миний хоолны системд өөрчлөлт орсон. Хоолоо хэтрүүлэхээр бие хүндэрч, маш мэдрэг болж байна. Нэг дор их хоол идэж чадахгүй болсон. Аль болох шөл ууж, жимс ногоо их хэрэглэж байгаа. Мэдээж монгол хүн учраас нэг сар амрах хугацаандаа тохируулаад махаа иднэ. Хүссэн хоолоо багаар ч болтугай идээд аваарай. Бэлтгэл эхэлбэл хүссэнээрээ хооллох боломж олдохгүй гэдгийг багш маань захисан.
-Италид таны нэг өдөр хэрхэн өнгөрч байв?
-Өглөө 06:00 цагт босч хөнгөн гүйж, сунгалтын дасгал хийнэ. Дараа нь өглөөний цай уугаад, нэг цаг амрах хуваарьтай. Хамгийн гол нь үндсэн бэлтгэл эхлэхээс хоёр цагийн өмнө хоолоо идэж дууссан байх ёстой. Амжихгүй бол хоолоо тохируулж, бага идэх дүрэмтэй. Тэгэхгүй бол хийсэн бэлтгэл маань үр дүнгүй болдог гэсэн. Өглөөний цай ууж, амарсаны дараа үдээс өмнөх бэлтгэл эхэлнэ. Тэгээд өдрийн хоол. Дараа нь оройн бэлтгэлд гарна. Ингэхдээ олон цагаар 2500 метрээс дээш өндөртэй ууланд их алхуулдаг юм билээ. Монголд ийм бэлтгэл хийж үзээгүй хүн долоо хоногт 2-3 удаа өндөр ууланд гарна. Ингэхдээ гүйж гарах биш аажмаар алхана. Цанын бэлтгэл, хурдны бэлтгэл, шагайврын бэлтгэл гээд өөртөө зав өгөх боломж байхгүй. Үүгээрээ гүйлтийн цанаас ялгаатай. Зав л гарвал буутайгаа нөхөрлөнө. Цэвэрлэх, тослохоос эхлээд… Олон бэлтгэлтэй учраас гэрээ санах, илүү дутуу зүйл бодох зав огт байхгүй. Бэлтгэл гэж байтал нэг мэдэхэд тэмцээн эхэлнэ. Ингээд тэмцээнээс тэмцээний хооронд явсаар нэг л мэдэхэд хоёр сарын хугацаа өнгөрсөн байдаг. Эх орноосоо яваад есөн сар болсон хэрнээ удсан юм шиг санагдахгүй байгаа.
-Ирээдүйн зорилго тодорхой биз?
-Тэгэлгүй яах вэ. Хамгийн ойрын зорилго маань зуны бэлтгэлээ маш сайн хангаад ДАШТ-д амжилттай оролцох. Миний анхны жил биш учраас бага ч гэсэн туршлагажсан. Тэр утгаараа тэмцээн бүрт үзүүлэх амжилт маань өөр байж, үр дүн сайн гарах ёстой. Хэрвээ олимпод оролцохыг хүсч байгаа бол олимпын өмнөх ДАШТ-д заавал оролцох дүрэмтэй. Тэгэхээр хамгийн чухал тэмцээн нь 2021 оны ДАШТ. Дараа нь олимпын тухай ярих хэрэгтэй болов уу. Ирэх жил ганцаараа биш хоёулаа, гурвуулаа оролцохыг маш их хүсэж байна.
-Цана, биатлоноос өөр спортын төрөл сонирхсон уу?
-Өвөл нь цанаар гулгаж, зун нь хөнгөн атлетикаар хичээллэдэг. Их гүйдэг байсан учраас хөнгөний УАШТ-д оролцдог байсан. 2011 онд Монголын хүүдийн спортын наадмын 1500 метрийн гүйлтэд түрүүллээ. Улмаар Азийн кросс гүйлтийн тэмцээнээс хүрэл, Нанжины Азийн хүүхдийн спортын II наадмаас хүрэл медаль авсан. Гурван сар уйгагүй бэлтгэл хийсний үндсэн дээр саадтай гүйлтийн төрөлд медалийн тавцанд зогсож билээ.
-Бүр саадтай гүйлтээр үү?
-Тийм ээ, тухайн үед Монголоос 103 тамирчин оролцоход жүдогоор л хоёр хүрэл медаль аваад байсан юм. Ингээд монголчуудын медалийн найдвар дууслаа гэтэл би саадтай гүйлтээр хүрэл авлаа. Эхэндээ бүгд итгээгүй. Би ч хүртэл өөртөө итгээгүй. Албаны хүмүүст гадныхан миний амжилтын талаар дуулгахад “андуурсан байх” гээд итгэдэггүй. Би тэр уралдаанд оролцож байхдаа хоёрдугаар тойргоос саадыг өвдгөөрөө цохиж бэртэл авсан. Гэтэл тэр нь миний сүүлчийн тэмцээн учраас бүх боломжоо дайчлах хэрэгтэй гээд шүд зуугаад гүйлээ. Урд гүйж яваа хоёр хятад тамирчныг заавал гүйцэх зорилго тавиад эцсийн хүчээ шавхсан. Бариандаа орлоо, хүрэл медалийн болзол хангасан байлаа. Хүмүүс ирээд намайг тэргэнцэр дээр суулгахад миний өвдөг дээр дахин нэг өвдөг ургасан мэт том хавдсан байсан. Ингэж Монголын баг Нанжинаас гурван хүрэл медальтай ирж байв. Манайхан ч ээлжилж үүрч гүйгээд сайхан дурсамж үлдсэн дээ, надад. Медалиа авахдаа тэргэнцэрээс буугаад өөрөө алхаж гарсан. Тэр бол миний спортоор хичээллэсний хамгийн том, бас бахархам амжилтын нэг.
-Таны мөрөөдөл?
-Биатлон бол залуу насандаа амжилт гаргах спорт биш юм байна гэдгийг мэдрээд ирлээ. Багадаа 10 жил уралдах хэрэгтэй. Сая ДАШТ-д эхний 30 байрт орсон тамирчдын олонх нь 30 болон түүнээс дээш насныхан. Мөнгөн медаль авсан америк биатлонч л гэхэд 37 настай гэж байгаа. Тиймээс дахин 10 жил зөвхөн энэ спортдоо үнэнчээр зүтгэж, хаа хүртэл явахаа үзмээр байна.
-Монголын нөхцөлд эмэгтэй хүн 10 жилийн турш спортоор дагнаад явах боломж байгаа болов уу. Ар гэрийн амьдралаас эхлээд олон хүчин зүйл нөлөөлнө шүү дээ?
-Мэдээж тийм. Гэхдээ болно гэж бодож байна. Тууштай байхад бид гадаадын шилдгүүдээс юугаараа ч дутахгүй уралдаж чадна. Энэ спортоор Азийн биатлончид ч амжилт үзүүлэх боломжтой юм билээ. Цанаар үндсэн техник, хооллолт зэрэг наад захын зүйлээ мэдээгүй л 10 жил гулгажээ. Гэтэл өөрөө л хичээж, өөрийгөө л тордох ёстой юм байна гэдгийг ойлгосон. Улсаас дэмжиж байна, холбоо дэмжлэг үзүүлдэг, Италиас дэмжлэгтэй боллоо. Тиймээс биатлоноороо хичээллэж, энэ спортоороо л хоолоо олж идье гэж шийдсэн. Хэрвээ би спортоо ингээд орхивол багшилна, эсвэл армиа дагах хоёр л зам байна. Тэгэхээр ерөөсөө 10-хан жил л хичээе. Өөр илүү зүйл хүсэхгүй. Биатлон тамирчдаа маш сайн дэмждэг, тэднийхээ амьдралыг боддог, зөв зохион байгуулалттай холбоо юм байна гэдгийг мэдэрлээ. Өөрийгөө сайн бэлтгэсний дараа туршлагажаад ирээдүйд сайн тамирчин төрүүлэх дасгалжуулагч болохоор шийдсэн.
