Олон жилийн турш гэр орноосоо хол энхийг сахиулах үйл ажиллагаанд яваад ирсэн нэгэн цэрэг хүндэт тэмдэгээр шагнагдаж хүмүүсийн өмнө сэтгэлийн үгээ хэлжээ.
“Хатуу цементэн шалан дээр шөнө бүр манаа хийж хонохдоо нэг л зүгрүү харж хэвтдэг байсан. Учир нь тэр зүгт миний гэр байдаг. Буун дуу ширүүн тулааны үеэр ч би гэрээ хамгаалж тэр зүгт аюултай хүн орох вий гэхээс сүнсээ зайлтал айдаг байлаа. Гэр гэдэг бол миний оршин тогтнож өөрөөрөө байж чаддаг диваажин юм. Энэ аймшигтай дайны өдрүүдэд би нэг л зүйлийг хамгийн сайн ойлгосон. Улс оронд эсвэл дэлхий дахинд энх тайван тогтооно гэдэг бараг л бүтэшгүй зүйл. Гэхдээ энх тайван миний гэрт л байгаа гэдгийг би хамгийн их мэдэрдэг байсан. Өдөр бүр намайг хүлээж байгаа энх тайван руугаа тэмүүлсээр би амьд үлдэж чадсан байх.”
Түүний сэтгэлийн үгийг сонсч зогссон улсын ерөнхийлөгч хүртэл тэсэлгүй нулимс дуслуулсан байна. Учир нь тэрхүү цэрэг дайнд хоёр хөлөө алдаж, дахин алхаж чадахгүй болсон байсан юм. Эхнэр хүүхэдгүй, дөнгөж хорин гурван нас хүрч байсан тэр залуу дайнд явахын өмнө хамаг мөнгөө шавхаж байж авсан ганц өрөө, нурах шахсан орон гэртээ ирэхийг л хүссэн гэдгээ сонин хэвлэлд өгсөн ярилцлага бүртээ дурьдаж байжээ. Минут тутамд үхэл хагацал зовлон харж өөрөө ч тэр бүх шаналалыг мэдэрч, хохирсон цэрэг эрийн хэлдгээр гэр бол диваажин юм. Магадгүй таны хувьд ч мөн адил тав тухтай, дулаан гэр орон, хайртай хүмүүс чинь үгүй бол амьдрал хоосон утга учиргүй мэт санагдана. Тийм учраас л бид өөрийгөө тайвшруулж болох хамгийн амгалан газрыг “яг л гэр шиг минь юм” гэж хэлдэг шүү дээ. Ажлын хамтрагч маань “Манай гэр бол харин ч эрх чөлөөгүй, өөрөөрөө байж чаддаггүй газар.” гэж хэлж байсан санаанд буулаа. Яагаад тэр вэ?
Харандаагаар баллаж, урж сэмлэсэн ханын цаасан дээр нь хүүхэд насны томоогүй үе тэр чигтээ бий. Халцарч ховхорсон, хуучны Орос загвартай орон дээр тааз ширтэж хэвтээд, өөрийгөө хайж тэнүүчлэх өсвөр нас минь хүртэл дурсамжаа үлдээсэн. Хамгийн дуртай, хуучин хэдэн номнууд минь, хачин гоё хэдхэн даашинзууд, сонсох дуртай, халтар хэдэн хуурцагнууд, хаа ч явсан нүдэнд буудаг, дасч ээнэгшсэн хэдэн өрөөний минь тавилгууд гээд тэнд миний гар хүрээгүй, намайг эрх чөлөөгүй болгох зүйл нэгээхэн ч үгүй. Хүйтэн ч дулаан ч хамгийн тухтай сайхнаараа л байдаг нь миний гэр. Ийм байхад хэрвээ гэр орондоо эрх чөлөөгүй байдаг бол та өөр хаана өөрийгөө эрх чөлөөтэй байлгаж чаддаг гэж? Эсвэл тэр эрх чөлөөг мэдэрдэг орчныг та өөрийн гэртээ бий болгох хэрэгтэй.
Хамгийн бяцхан амьтан шоргоолжийг жил бүр элсэн үүрээ янзалж, зунжин завгүй байдгийг мэдэх байх. Тэдний эцсийн зорилго бол амь амьдралаа хамгаалж, энх тайван амьдрах юм шүү дээ. Хүн төрөлхтөнд ч мөн адил анхдагч хэрэгцээ нь аюул гамшигаас өөрийгөө хамгаалж, амгалан тайван амьдрах. Гэхдээ л бидний оюун ухаан огт өөр зүйлийг буюу ганган тавилга, усан сан, том аквариум зэргийг гэр орноос хүсч байдаг. Сүүлийн үеийн загварлаг, том байшин байлаа гээд шуудхан л чиний гэр болчихож чадахгүй гэдгийг бодож үзсэн үү? Жинхэнэ гэр болгоход ядаж ганц зүйлд нь чи өөрийн гараар хүрч, дурсамжийг бүтээсэн байх хэрэгтэй. Учир нь тэр бол зөвхөн чиний гэгдэх орон зай юм. Хуучин буйдан, хаа сайгүй хөглөрөх хувцас, цэвэрлэж амжаагүй хоолны үлдэгдэлтэй аяга таваг энэ бүгд огтхон ч асуудал биш. Бохир байлаа ч гэсэн тансаг зочид буудлын хүйтэн хөндий өрөөнөөс илүү дулаан гэрэл гэгээтэй гэр орон л хамгийн сайхан нь. Учир нь тэнд л энх тайван чамайг хүлээж суудаг. Тэнд чиний мөрөөдөл буюу чи өөрөө оршин тогтнодог.
