Тэнгэрийн хөлөг үүл зүсч агаар мандалд хөвнө, араас нь сүү цацалж, хоолой зангирна. Итгэл найдварыг тээж, ирээдүйгээ гэрэлтүүлэх хүсэл мөрөөдлөөр дүүрэн Монгол залуус харийн зүг одсоор… Харин би хэдхэн сарын өмнө тэдний нэг байлаа.
Одоо харин тэрлэгэндээ таньтай адил жийлцээд сууж байна. Цалин их гэнэлээ, сургалт нь сайн гэсэн, дулаахан даарахгүй, ирээд л байр машин авчихдаг гадны “диваажин” яг ямар байсан гээч. Сураг сонссон л байлгүй дээ Солонгосын талаар.
Монголчуудад тэнд ажиллаж амьдардаггүй хамаатан садан, найз нөхөд ч гэж бараг байхгүй биз дээ. Драмыг нь үзэж, воныг нь солиулж, дууг нь сонсож, стилийг нь хуулдаг бид Солонгосын талаар сайн мэднэ. Тийм учраас солонгос “уба” нарын талаар болон тэнд “диваажин” ямар байдаг талаар сонссон сургийг тань дэлгэрүүлж энгийн нүдээр бичэхээр шийдлээ.
Би хорин насыг дөнгөж давж яваа залуухан сэтгүүлч. Тэнд надтай адил маш олон монголчууд аж төрнө. Бүгд л өөр өөрийн гэсэн шалтгаантай. Харин бүхий л шалтгаанууд явсаар мөнгө гэдэг үзүүрт зангирдаг. Тийм учраас зорилго нэг гэх үү дээ. Ямартай ч боож баглаад л нисэх орлоо. Нисэх буудлын хамгийн их хөл хөдөлгөөнтэй цаг нь Солонгосын онгоц буух болон хөөрөх үе аж. Худалч хүнд хар захын хөдөлгөөн бол хажууд нь юу ч биш гэмээр тийм их хүн харагдана. За тэгээд нислээ.
Хэдхэн цагийн дараа Монголд алдаршсан таних танихгүй “уба” нар нэг л дотно хэлээр яриад байх шиг. Зүс ч адилхан юм. Аргагүй дээ Солонгос улс Монголдоо л “моод” юм чинь нээх гайхсангүй. За тэгээд яван явсаар оройхон л нэг тогтож суув. Харин хамгийн түрүүнд бодогдсон бодол минь “Монгол чинь онгон зэлүүд шд ээ” гэх бодол. Учир нь би өндөр барилга өвсгүй цемент л төсөөлж байв. Гэтэл ногоон байгууламж нь нэг метр ч тасраагүй байх юм. Ичсэндээ Монголын хөдөө гоё, энд морь мал байхгүй гэж өөрийгөө хуурах аядав. Тавин сая гаруй иргэнтэй гэсэн нь худал гэмээр түгжирэл бас хаана ч алга.
Ингээд Монгол Солонгос хоёрыг харьцуулж эхэллээ. Би гэлтгүй бүх л Монголчууд зүйрлэдэг байх. Энэ нь ч жам ёсных, урсгал дагж урагшилвал хурдан явдагтай адил. Ийн харьцуулалт хийсэн 40-н мянга орчим монголчууд албан ёсоор болон хууль бусаар Солонгост оршин суудаг аж. Бас дотроо олон төрөл бий. Амаа ангайж шүдээ хүртэл тоолуулж ирсэн гэрээний монголчуудаас гадна гэр бүлийн харилцаа үүсгэж иргэн шиг нь амьдарч байгаа хэдэн мянган хүн байна.
Харин албан ёсоор байдаг ч гэсэн ажил нуугдаж хийсэн над мэтийн улс бас л олон. “Харалсан” иргэд баригдахгүй л бол буцаж явахгүй гэж ярьдаг нь сэтгэл өвтгөх хэдий ч түүний цаана хэн нэгэн өмсөж зүүж, идэж ууж байгаа учраас буруутгах аргагүй ч юм шиг. Ийн эх орноо гэхээс илүүтэй тэндээ ажил хийж хөдөлмөрлөх хүсэлтэй манайхан мянга мянгаараа л байх юм. Харин хэдэн ногоон явуулаад сэтгэл амар суудаг хэсэг байдаг нь гэрээний ажилчид. Тэдэнд сонгууль өгөхөөс бусад эрх нь нээлттэй байдаг.
Үнэгүй байр, идэх хоолоор хангагдаж энэ бүлэг багтана гэдэг тэдний мөрөөдөл нь байсан. Ажлаа л хийж байвал гэрээний хугацаандаа байр байтугай зүйлтэй болох боломж тэдэнд бий. Гэвч Монгол зан Солонгост ч ноёлоно. Тэр нь угаас заяасан омголон зан. Солонгосчууд ч гэсэн ямаан овогтой ард түмэн, гэсэн ч ажлаа яг таг хийдэг учир жаахан хойрго Монгол залуустай ам муруйх нь энүүхэнд. Мөн хэцүү ч гэлээ үнэнийг хэлэхэд Монголд гэр бүлтэй хэдий ч Солонгост шинэ амьдрал эхлүүлсэн залуус маш их байсан. Бие холдвол сэтгэл холдох нь зуун хувь биш ч гэсэн 100 ногоон лав дундуур нь шургаж амждаг л юм билээ. Бусад монголчуудын хувьд ч гэсэн амьдралын хэв маяг тийм ч муу биш. Ямар ч гэсэн тэнд байгаа манайхан гар хөдөлбөл ам тосдохыг мэддэг л санагдсан. Гэхдээ л тэдний хөдөлмөрийн үр шим Монгол руу гуйвуулсан банкны бичгээр төгсгөл болно. Муу сайн будааны хүүхдүүд. Энэ үгийг бишгүй л их сонсож, өөрөө ч гэсэн хэрэглэж л байлаа. Бахархаж, омогшиж өөрсдийгөө тэднээс илүүгээр илэрхийлж буй эдгээр үгс солонгосчуудад зориулагддаг. Харин би очоод будааны хүүхэд хайв.
Нарийн өмдтэй юм уу гэхээр бид өөрсдөө өмсөж даган дуурайдаг. Хүнд хүчир ажил хийж чадахгүй бидний хэлдэгээр “уяхан” юмуу гэхээр биднийг бодвол өсгөлүүн бас дээрээс нь биеийн тамирын дасгал орой бүр хийж харагддаг. Удалгүй тэднийг сагс маруухан тоглож, шил зүүхээс өөрцгүй гэсэн бодол ор үндэсгүй алга болчихов. Ер нь солонгосчуудын үйлдвэрлэл аж амьдрал нь будаатай салшгүй холбоотой. Будаагүй хоол гэвэл бас л бидний иддэг гоймон байх жишээтэй. Гэтэл бид “махчин” гээд махаар элбэг атлаа махны үнэндээ дарагдаад л амьдарч байна.
Үнэндээ идэх хоол, унтах газрын асуудал байгаа учраас л бид Солонгосыг зорьдог биш билүү. Гэтэл тэд будаагаа ч болтугай идээд амьдарч л байна. Бас нэг гэм нь манайхан удвал сэтгэл нь тэндээ үлдэх шинжтэй. Монгол руу явах уу? гэж асуух ч хэрэггүй тэр дор нь л яах юм гэж хариулна. Яагаад юунд сэтгэл татагддаг юм гэхээр мөнгө, орчин, харьцаа гэж дугаарлах байх. Адаглаад хувцас халтар болохгүй гэх нэгэн ч тэнд бий. Би богино хугацаанд зорчихдоо чамгүй л олон зүйл бодсон гэхдээ харийн нутагт ч гэсэн сэтгэл нь амар байгаа монголчууд тэнд мөрөөдөж амьдардаг юм билээ.
Тэндээ үлдэх дуртай ч хөдөлмөрлөнө гэсэн хүсэл мөрөөдлөөр дүүрэн “цэнэглэгдсэн” залуусын мөрөөдөл Монголоор дуусгавар болох нь дамжиггүй. Хэзээ нэгэн цагт буцах л учраас тэр их хөдөлмөрөө Монголдоо л төгсгөх болтугай.
АМЖИЛТ