Хүмүүсийн дунд нарны тос борлохоос хамгаалдаг гэсэн буруу ойлголт байдаг. Тэгвэл нарны тос нь борлохоос хамгаалдаггүй ба арьсны хорт хавдар, арьс хөгшрөхөөс сэргийлдэг. Өөрөөр хэлбэл нарны хэт ягаан туяаны нөлөөнөөс хамгаалдаг аж.
Арьсны хавдар нь арьсны эсүүдийн ДНХ өөрчлөгдөж, мутацид орсон үед илэрдэг. Энэ өөрчлөлт нь арьсны эсүүдийг огцом ихэсгэж, их хэмжээний хавдрын эсүүдийг бий болгодог байна.
Хамгийн түгээмэл арьсны хавдрууд “basal cell cancer”, “squamos cell skin cancer” зэрэг нь нарны хэт ягаан (UV) туяанаас болж үүсдэг.
Нарны хэт ягаан туяаг альфа (UVA) болон бета (UVB) гэж тэмдэглэдэг. Хэт ягаан туяа нь нарны идэвхжил, агаар мандлын бүтэц, цаг агаарын өөрчлөлт зэрэгтэй холбоотойгоор хүнд нөлөөлөх сөрөг нөлөөлөл нь ихсэж, арьсны хавдраар өвчлөгсдийн тоог жил ирэх тусам нэмэгдүүлж байгаа.
UVA (урт туяа) нь цаг агаар, улирлаас үл хамааран нарнаас байнга ялгарч байдаг туяа. UVA туяа нь шилний цаанаас нэвтэлж, хор учруулах чадвартай. Эдгээр туяаны нөлөө тэр доор нь гардаггүй бөгөөд арьсанд гүн нэвтэрч нарийн үрчлээ үүсэх, аажим аажмаар арьсны хөгшрөлт явагдахад нөлөөлдөг байна. Түүнчлэн арьсанд сэвх, толбо үүсэх гол шалтгаан энэхүү туяанаас болдог юм.
UVB (богино туяа) нь зуны улиралд ялангуяа өдөр идэвхтэй байдаг. Эдгээр туяанд түлэгдсэн арьсны шинж тэмдэг хоёр өдрийн дараа илэрдэг бөгөөд удаан хугацааны турш арилахгүй. UVB арьсыг харлуулж, улайлгаж хорсгоно. Арьсны уян хатан чанарыг алдагдуулж, өнгөн давхаргыг хордуулж, хар сэвх, толбо үүсгэдэг байна. Түүнчлэн арьсны хорт хавдар үүсэх эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг.
Иймээс арьсаа нарнаас хамгаалах хамгийн зөв арга бол зориулалтын тос хэрэглэх. Гэхдээ нарнаас хамгаалах тос хэрэглэснээр таны нүүрний арьс яг цагаан цайвар хэвээр байна гэж ойлгож болохгүй. Энэ нь зөвхөн нарны хэт ягаан туяаг бууруулж, түүний хорыг нүүрний арьсанд нөлөөлөхөөс хамгаална.
SPF гэж юу вэ?
Нарнаас хамгаалах тосон дээр SPF15, SPF20, SPF30, SPF50 гэх зэрэг тэмдэглэгээ байдаг. Энэ нь Sun Protection Factor /SPF/ буюу нарнаас хамгаалах хүчин зүйл юм.
Нарны гэрэлд ямар ч хамгаалалтгүй гарсан арьс 20 минутын дараа гэхэд л улайж эхэлдэг байна. Иймээс SPF найрлагатай тос хэрэглэх хэрэгтэй. Тоо нь ихсэх тусам хамгаалах чадвар нь нэмэгддэг. 50 гэдэг нь 50н цаг, 30 гэдэг нь 30н цаг хамгаална гэсэн үг огтхон ч биш. Нарны хэт ягаан туяа тусаж арьс улайж үрэвсэл үүсэж эхлэх хүртэл хүн хүнээсээ шалтгаалан өөр өөр 15-20 мин байдаг гэж үздэг. Энэ хугацааг SPF30 нь 30 дахин, SPF50 нь 50 дахин удаашруулдаг гэсэн үг юм. Өөрөөр хэлбэл SPF- цаг бус нарнаас хамгаалах чадварыг илэрхийлдэг. /t/make-up
Зарим тосны заавар дээр РА гэж бичсэн байдаг. SPF, PA гэсэн хоёр тэмдэглэгээ аль аль нь нарны хэт ягаан туяанаас хамгаална гэсэн үг.
Иймд зуны нартай өдөр SPF 50 ба UVA/PA++++ хамгаалалттай тосыг түрхсэнээр арьсаа нарны хэт ягаан туяанаас хамгаалж, нөсөө толбо үүсэх, борлох, арьс жигд бус өнгөтэй болох, үрчлээ үүсэх зэргээс хамгаалж чадах юм.
