Амаржсаны дараа нялх биеийг машид энхрийлж, гам дэглэмийг сайтар сахиагүйн улмаас хийн төрлийн олон эмгэгт өртөх ээж нар ихсээд байгаа учраас багахан зөвлөгөө хүргэе. Гам дэглэм гэж юуг хэлэх вэ гэхээр хоол унд, явдал мөр, сэтгэл зүйн тухай юм. 1-3 сарын хугацаанд гам дэглэмийг чандлан сахина. Хоол хүнсэнд ялангуяа өөх тос, давсыг маш багаар хэрэглэх ба хэтрүүлбэл элэг, цөсний өнгө хувиргагч шарын үйл ажиллагааг өөрчлөлтөд оруулснаар сэвх тогтох эрсдэлтэй. Хүйтэн ус, цай, хоол зэргийг иддэггүй учир нь ходоодны хоол шингээлтийн хүч дарагдахаас, хүйтэн хий үүсэхээс сэргийлж байгаа юм.
Халуун чанарын ногоо болоод сонгино, саримс, кимчи, халуун чинжүү, архи исгэлэнг цээрлэдэг учир нь хэт шарын халуун үүсэж элэг, цөс, цусны эмгэг үүсэх нөхцөл тавигдана гэж үзнэ. Тамир тэтгэх шимтэй мах бол хонины мах байдаг тул дал, борви, тойгийн ясны шөл уулгаж, бүхэл үрийн гурилаар бантагнасан шөл өгөх нь хурдан тэнхрэхэд тустай. Газрын дор ургасан ногоонууд, зарим усанд, чийгтэй газар ургадаг нарийн ногоо, услаг жимс нь тохиромжгүй учир нь сэрүүн чанартай тул хий, бадган өвчнийг үүсгэнэ. Сарын дараагаас аажмаар дасгаж иднэ.
Чийгтэйд жиндэх, сэрүүн салхинд цохигдох, даарах, бороо усанд норох, хүйтэн усанд гараа ч угаахгүй байх ба шөнийн нойрыг аль болох авч, тайван тухтай орчинд байлгана. Сэтгэл санааг хямраах асуудлуудыг аль болох сонсгохгүй байх, айлгаж, цочоох, хүчтэй биед хүрэх, уйлуулах, их чимээ шуугианаас хол байлгах, ажил хөдөлмөр хийлгүүлэх зэргийг хориглоно. Ялангуяа дээрхийг нярай ээжийг асарч буй хүн мэдүүштэй. Нярайлсан ээжийн сэтгэл санааг дэмжиж төрөх үеийн мэдрэмжийг сонсож, ойлгож ярилцаж байх нь чухал. Хамгийн ойрын нөхөр хүн бол маш хайрлан, халамжилж хамт байж сэтгэл санааг нь тайван байлган энхрийлэх ёстой юм. Мөн өлсөх, цангах, өтгөн, шингэх гарах болоогүй үед хүчээр дүлэх, гаргах гэж хичээх, гарах үед барих, амьсгалыг хүчилж алив зүйл үлээх, уурлаж бухимдах, нимгэн хувцаслах зэргийг цээрлэнэ.
Гам дэглэм бариагүйн улмаас хий их хямарч дараах шинж тэмдгүүд илэрдэг.
-Турна
-Ядарна
-Чих шуугина
-Нойр сэрвэлзэж, огт хүрэхгүй болно
-Санаа алдана
-Толгой эргэнэ
-Арьс харлана
-Даарамтгай болно
-Хэвлий цанхайна
-Өтгөн хатна
-Хоосноор огиулна
-Сэтгэл үймэрч тогтворгүй болно
-Хэл хатаж, ам хуурайшна
-Эвшээх нь олон болно
-Бие чилж сунайна
-Ярих нь их болно
-Мартамхай болно
-Энд тэнд хатгуулна
-Яс үесээр янгинана, хүйт оргино
-Сүүж бэлхүүсээр ороож өвдөнө
-Бүх бие хөндүүр санагдана
-Хоол идээд шингэсний дараа ходоод өвдөх зэрэг шинж тэмдэг илрэх нь биед хийн өөрчлөлт явагдаж байгааг илтгэнэ.
Нэн түрүүнд уламжлалтын эмчид үзүүлж эм, заслын эмчилгээ хийлгэж, өөрийн бие махбод, амьдралын хэв маягт тохирсон хооллолт, сэтгэл зүй, хөдөлгөөн, явдал мөрийн зөвлөгөө авах нь хурдан эмчлэгдэх үндэс болно.
Хийрхээд удаагүй үед хийн эмүүд, бариа, төөнө эмчилгээгээр эдгэрнэ. Удах тусмаа хийн өвчнүүд хүндэрдэг. Хүндэрснээр сэтгэц мэдрэлд өөрчлөлт орох, зүрх судасны эмгэг, яс үений эмгэг, эмэгтэйчүүдийн хий бүрэлдэх өвчин, толгой, яс, зүрх, бөөр, ходоодны хий бүрэлдэх өвчин гээд олон төрлийн эмгэг үүсэж болдог.
УАУ-ы их эмч, Сэтгэл судлаач Б.Батчимэг
