Чингис хаанаас эхлээд халхын олон угсаа залгамжилсан хүрдэн бичиг
Чингис хааны отгон хөвүүн Тулуйгаас эхлэн бичсэн. Халхын долоон хошуу , дөрвөн аймгийн ноёдын угийн бичиг . Энэ угийн бичигт Батмөнх даян хааны 11-р хөвгүүн Гэрсэнэ Жалайр хунтайжийн долоон хөвгүүнээс эхлэн тойрог татаж , долоон хошуу дөрвөн аймгийн олон ноёдын 15 үеийн угсаа гарлыг харуулжээ.88.9.5 см хэмжээтэй цагаан давуун дээр хар улаан бэхээр,бийрээр бичсэн гар бичмэл.Хүмүүсийн нэрийг дугаарлан , улаан өнгийн шугам татсан хүснэгтэд тойрог хэлбэртэй бичсэн . Угийн бичигт орсон хүмүүсийн төрсөн он ,цаг,бичгийн хэвийг харвал энэ угийн бичийг 21-р зууны эхний хагаст бичсэн байх магадлалтай
Угийн бичиг
Угийн бичиг үеэс үед дамжуулан тасралтгүй залгаж хөтөлдөг,хүмүүсийн угсаа гарлын товч түүх юм.Монголчууд наймдугаар зууны үеэс удам угсаагаа амаар болон бичгээр үр хүүхдүүддээ уламжлуулсаар иржээ .
Жишээлбэл: Чингис хааны дээд өвөг Бөртэ Чоно,Гоо марал хоёроос эхэлсэнмонгол хаадын угийн бичиг Төв номын санд хадгалагдаж буй .Угийн бичгийн гурван аргаар хөтөлж иржээ.
1.Цаас буюу маажиндсан даавуун дээр хүний үе бүрийг шулуун шугамаар зааглан, дээрээс нь доош цувуулан байрлуулж тэнд гарч буй хүн бүрийн овог нэрийг бичнэ.Энэ нь Халх, Ойрдод голлон хэрэглэдэг хамгийн өргөн дэлгэрсэн хэлбэр юм.
2.Мөн маажиндсан том даавуу буюу цаасан дээр модны цагираг мэт гадагшаа томорсон олон тойрог татаад голын тойрогт өндөр дээд өвгөө байрлуулж ,гаднах тойрог бүрт нь нэг үеийг багтаан,хүмүүсийнхээ нэрийг бичнэ.Тэгээд хэний хүүхэд хэн болохыг тодруулж ,хооронд нь тасалдсан зураасаар холбож өгнө.
3.Угийн зураглалыг модны мөчир мэт салбарлуулан хөтөлдөг байж . Их төлөв Буриадууд угийн зураглалаа ингэж тэмдэглэдэг боловч монголчуудын дунд ч ийм зураглал байдаг байв.
www.miss.mn