Жирэмсний үед хийдэг амьсгалын дасгалууд үнэхээр хэрэгтэй зүйл яах аргагүй мөн. Төрөлтийн явцад бэлдэх бэлтгэл болж өгдгөөс гадна амьсгалын дасгал нь хүүхэд олсноос хойшхи бие махбодид гардаг өөрчлөлтүүдэд илүүтэй хурдан хугацаанд дасан зохицох боломж олгож байдаг юм.
Амьсгал гардаг өөрчлөлтүүд
Хөл хүнд болсны дараанаас эмэгтэй хүний амьсгал нь тодорхой хэмжээгээр өөрчлөгддөг. Энд өсөн томорч байгаа умай буюу сав нь хэвлийн хөндийн эрхтэнүүд болон өрцийг дээш өргөн шахснаар өрцний хөдөлгөн хязгаарлагдмал болж, уушигны эзлэхүүн багасна. Гэтэл хэвлийд нь өсөн томорч байгаа ургийн хүчилтөрөгчийн хэрэгцээ өдөр ирэх тусам өсөн нэмэгдсээр байдаг болохоор эмэгтэй хүн энэхүү шинэ байдалд дасан зохицох шаардлагатай болно. Ингээд жирэмсэн эмэгтэйн цээж тэлж, амьсгал гаргах нөөц эзлэхүүн буюу тайван үед амьсгаа гаргасны дараа ахин нэмж гаргаж чадах агаарын хэмжээ буурч, уушигны амьдын эзлэхүүн буюу хамгийн гүн амьсгаа авсны дараа гаргаж чадах агаарын хамгийн дээд хэмжээ бага зэрэг нэмэгдэж, минутанд амьсгалах амьсгалын эзлэхүүн өснө. Үүнээс гадна зүрхний үйл ажиллагааг эрчимтэй болгох, хүчил төрөгч тээгч цусны улаан эсийн тоог нэмэх замаар жирэмсэн эмэгтэй хүн өсөн нэмэгдэж байгаа хүчилтөрөгчийн хэрэгцээг хангаж байдаг. Ийм үед амьсгалын тусгай дасгалуудыг хийснээр энэхүү шинэ нөхцөл байдалд ердийнхөө илүү хурдан, богино хугацаанд дасан зохицоно.
Дасгал хийх давтамж
Жирэмсний үеийн амьсгалын дасгалыг биеийн дасгалтай нэг цогц болгож, эсвэл тайвшран амрахдаа, эсвэл бүр өдөр болгон тусгай дасгал болгон хийж байхыг хамгийн зохистой гэж үздэг. Ингэхдээ амьсгалын дасгалуудын үргэлжлэх нийт хугацаа нь өдөрт 10 минутаас хэтрэхгүй байх ёстой гэдгийг сайтар тогтоож авах хэрэгтэй. Жирэмсэн эмэгтэйчүүдийн цусан дахь нүүрс хүчлийн хийн агуулга нь буурсан байдаг болохоор амьсгалын дасгал хийх үед энэ агуулга буурч толгой эргэх г.м таагүй мэдрэмж төрж магадгүй байдагн. Тиймээс амьсгалын дасгал хийх үед толгой эргэвэл амьсгаа аваад 20-30 секунд орчим барихыг хичээгээрэй. Ингэвэл толгой эргэх нь аяндаа зүгээр болно.
Амьсгалын дасгалуудыг ерөнхийд нь статик ба динамик гэж хувааж болох юм. Статик дасгалыг хийхэд зөвхөн амьсгалын булчин л оролцдог бол динамик дасгалыг явах, эргэх г.м дурын хөдөлгөөн хийхтэй хавсран хийж болно. Эхлээд статик дасгалуудыг хийж сураад дараа нь сурсан дадлаа хөдөлгөөний үед хэрэглэж сурах хэрэгтэй. Гол нь амьсгалаа барилгүйгээр хөдөлж сурах.
1-р түвшний дасгалууд
Хэвлийн ба гүйцэд амьсгалыг сурах
Эгэм өргөгдөн дээд хавирга тэлэх замаар уушгаа агаараар дүүргэн амьсгалах амьсгал буюу цээж амьсгал эмэгтэйчүүдийн дунд хамгийн түгээмэл байдаг. Ингэж амьсгалах үед өрц нь амьсгалах явцад хамгийн бага оролцдог. Заримдаа өрц нь ердөө 1 см шилжин хөдөлнө. Харин хэвлийн болон бүрэн амьсгалын үед өрц 7-13 см хөдөлж байдаг бөгөөд ингэж хөдлөх үедээ элэг, цөсний уут, ходоод, гэдэс зэрэгт эрчимтэй иллэг хийж өгдөг. Ийм иллэг эдгээр эрхтэний үйл ажиллагааг дэмжээд зогсохгүй хөл, бага аарцагны эрхтэнүүд цус хуримтлагдахаас сэргийлнэ.
Хэвлийгээр амьсгалах
Хачин санагдаж болох ч амьсгалын бүх төрлийн дасгалуудыг амьсгаагаа хамгийн дээд зэргээ гарган уушгаа цэвэрлэж эхэлдэг. Ингэхдээ цавины булчинг хүртэл татагдаж, гэдсээ аль болох нурууруугаа шахан амьсгаагаа гаргах хэрэгтэй. Үүний дараа гэдэсний булчингаа аажмаар суллана. Суллахад гэдэс бага зэрэг урагш төвийж өгөхөд уушигны доод хэсгүүд нь өөрөө аяндаа агаараар дүүрнэ. Хавирганы доор хэсэгт гэдсэн дээрээ алгаа тавих замаар энэ явцыг өөрөө мэдрэн хянаж болно. Анхаарлаа гар дээрээ төвлөрүүлээд зөвхөн гар л дээш өргөгдөж байхаар амьсгална. Өөрөөр хэлбэл амьсгаагаа дээд зэргээр гаргахад гар хавирганы доогуур орж, амьсгал авахад гар түрэгдэг гарч ирж байхаар амьсгална.
Гүйцэд амьсгалах
Хэвлийгээр амьсгалах аргад суралцсаны дараагаар гүйцэд амьсгалыг эзэмшиж эхэлнэ.
Дараалал:
1. Дасгалын эхлэл нь хэвлийгээр амьсгалахтай адил. Амьсгаагаа сайтар шахан гаргаж уушгаа цэвэрлэнэ. Ингэхэд хэвлийн урд хана доош татагдана.
2. Амьсгал авч эхэлнэ. Хавирганы доор тавьсан гар дээш өргөгдөж эхлэхэд уушигны доод хэсэг агаараар дүүрнэ. Үүнийг залгуулаад цээжний дунд хэсгийг тэлж өгөхөд уушигны дунд хэсэг агаараар дүүрэх (ингэж дунд хэсгийг агаараар дүүргэх үед гэдсийг тулгуур болгохын тулд бага зэрэг татаж өгнө) бөгөөд үүнийг залгуулаад өгөх, дээд хавиргуудыг өргөснөөр уушигны дээд хэсгүүд агаараар дүүрнэ.
3. Амьсгал гаргах дараа нь эсрэгээр. Өөрөөр хэлбэл эхлээд эгэм, хавирга буулгаа хавиргын доор тавьсан алга цааш татагдан, гэдэс нуруу руу татагдаад, аарцагны булчинг татна. Үүний дараа хэвлийн урд ханыг суллан түр агшин хэртэй амсхийгээд ахиад амьсгал авч эхэлнэ. Амьсгалын дасгал хийхдээ хамраараа амьсгална.
Амьсгал авахдаа өрцийг аажмаар, зөөлөн буулгах дарааллыг дагах нь их чухал байдаг. Өрцөө ингэж аажмаар буулгах дадал хожим төрөх явцад ихээхэн хэрэг болно.
Гүйцэд ба хэвлийгээр амьсгалах дасгалыг өдөрт 10 доошгүй удаа хийнэ. Хяналтын эмчийн зөвшөөрвөл, өөрийн биеийн байдлыг харгалзаад дээд нь өдөрт 40 удаа хүртэл хийж болно гэж үздэг.
Зүй ёсны дагуу эзэмшин бүрэн өөрийн болгосны дараагаар алхах гишгэх үедээ хийж динамик хэлбэрээр нь хийж эхэлнэ.
2-р түвшний дасгалууд
Амьсгалын үр нөлөө, хэмнэлттэй байдлыг нэмэгдүүлэх дасгалууд
Амьсгаа авах ба гаргах хугацаа 1:2 гэсэн харьцаатай байхыг хамгийн үр ашигтай гэж үздэг. Ингээд ч зогсохгүй амьсгал гаргасны дараагаар хэсэг зуур амьсгаа авалгүй байх хэрэгтэй. Ингэх үед цусанд нүүрстөрөгч хуримтлагддаг. Нүүрс төрөгчийг хуримтлуулж ямар хэрэгтэй юм бэ гэсэн асуулт гарч ирэх нь зүйн хэрэг. Тэгвэл нүүрс төрөгч нь мэдрэлийн эсийн мэдрэгчүүдийн мэдрэг чадварын босгыг бууруулдаг бөгөөд ингэж мэдрэх босго нь буурснаар хэт хөөрлийг арилгаж өгдөг. Хүн хүний амьсгалын давтамж нь адилгүй байдаг болохоор нэг минутад хэдэн удаа амьсгаа авч бас гаргаж байгаагаа өөрөө тоолохоос гадна амьсгал авах ба гаргах үе шатууд ба зүрхний агшилтын давтамж хоорондын харьцаа хэд байгаагаа тодорхойлох хэрэгтэй. Үүний тулд хуруугаа судасны лугшилт мэдрэгддэг газар тавьж байгаад амьсгаа авахад зүрх хэдэн удаа цохилж, гаргах хооронд хэдэн удаа цохилж байгааг тоолоорой. Гол төлөв энэ харьцаа нь 1:1, эсвэл 1:1,5 байдаг нь тийм ч онц сайн үзүүлэлт биш юм. Харин энд өгч байгаа амьсгалын дасгалуудыг хийснээр энэ харьцааг хамгийн зохистой хэмжээнд хүргэн, өөрийн амьсгалыг удирдаж сурна.
Энд жишээ болгож дундаж эмэгтэйн дасгал хийх загварыг сонирхуулж байна. Харин та бол мэдээж хэрэг өөрийн хийсэн хэмжилт дээр тулгуурлан дасгалаа өөртөө тохируулна.
Амьсгал гаргах ба авах харьцааг зохистой болгох
За, ингээд энэ эмэгтэйг амьсгал авахад зүрх нь 3 удаа, гаргахад 3 удаа, амьсгал авахын өмнө пауз авахад 2 цохилж байна гэж бодъё. Ингэвэл амьсгал авах ба гаргах харьцааг хамгийн зохистой 1:2 гэсэн харьцаатай болгохын тулд амьсгал гаргах хугацааг нэмэгдүүлж эхэлнэ. Үүний тулд 3 удаа цохилоход амьсгаа аваад 4 удаа цохилоход амьсгал гаргаад, 2 удаа цохилоход пауз авна. Дараа нь 3 удаа цохилоход амьсгаа аваад 5 удаа цохилоход амьсгал гаргаад, 2 удаа цохилоход пауз авна. Дараа нь 3 удаа цохилоход амьсгаа аваад 6 удаа цохилоход амьсгал гаргаад, 2 удаа цохилоход пауз авна. Ингээд 3:6 буюу 1:2 гэсэн зохистой харьцаанд хүрлээ.
Ийм харьцаагаар амьсгалж сурахад 3-7 хоног зарцуулна. Аажмаар дасгасаар 1:2 гэсэн харьцаатайгаар амьсгалахад өөрт эвгүй мэдрэмж төрөхөөргүй, ядаж төдөлгүй амьсгалдаг болгоно. Цаашид дасгал, гимнастик хийхдээ энэ хэлбэрийн хэмнэлттэй амьсгалаар амьсгалж байх хэрэгтэй.
Амьсгаа авах ба гаргах хугацааг нэмэх
Амьсгал авах ба гаргах харьцааг зохистой болгох аргад суралцан дадалтай болж, биеэ дасгасны дараагаар энэ шатны дасгалуудыг хийж эхэлнэ. Үүний тулд жишээлэхэд, 4 удаа цохилоход амьсгаа аваад 4 удаа цохилоход амьсгал гаргаад, 2 удаа цохилоход пауз авна гэсэн дасгал хийж эхэлнэ. Дараа нь өмнөхтэй адил загварын дагуу амьсгал авах ба гаргах харьцааг 1:2 болгоно.
Аажмаар:
4:4 (2) > 4:5 (2) > 4:6 (2) > 4:7 (2) > 4:8 (2).
Ийм дадалтай болоход доод тал нь долоо хоног зарцуулах хэрэгтэй. Гол өөртөө болон хэвлийд байгаа хүүхдэд хор болохооргүй аажмаар дасган хийнэ. Дасгалыг хийх явцад цусан дахь хүчилтөрөгчийн агуулга хэт нэмэгдсэнээс болж толгой эргэж магадгүй. Ийм үед амьсгаа аваад 20-30 секунд барьна. Яарах хэрэггүй.
Амьсгалаа бүрэн удирдах
Энэ дасгалд суралцахын тулд ахиад нэг долоо хоног зарцуулна. 2 удаа цохилоход пауз авч байхаар амьсгаа авах ба гаргах хэсэг нь дурын байдлаар амьсгалж сурна. Жишээлэхэд, 4:6 (2) > 3:5 (2) > 8:3 (2) > 2:4 (2) гэсэн хэмнэлтэйгээр, эсвэл арай өөр хэмнэлтэйгээр амьсгал сурна. Ингэж сурсан дадал нь төрөлтийн хоёр дахь хэсэгт танд маш их хэрэг болно. Учир нь энэ үед хүүхдийн толгой нь цухуйх бөгөөд эх баригч эмч танд амьсгал, амьсгаагаа барь, дүл, битгий дүл зэргээр заах болно. Урд нь амьсгалаа бүрэн удирдаад сурчихсан байхад эх баригчийн эдгээр заалтуудыг дагахад хүндрэл гарах нь юу л бол.
3-р түвшний дасгалууд
Төрөх явцын сургуулилт
Жирэмсэн эмэгтэйчүүдэд зориулсан олон ном, гарын авлага дээр ийм дасгалуудыг өгсөн байдаг.
Нэгдүгээр хэлбэрийн амьсгал. Энэ хэлбэрийн амьсгалыг удаан ч гэж нэрлэдэг. Товчхон хэлэхэд энэ бол амьсгаа авах ба гаргах харьцааг 1:2 болгох хэмнэлттэй амьсгал юм. Ийм хэлбэрийн амьсгал нь базлалт эхлэх үед хамгийн тохиромжтой байдаг ч заримдаа төрөлтийн туршид энэ хэлбэрийн амьсгалаар амьсгал болдог. Базлалт эхлэх болгон амьсгаагаа гүнзгий гаргах уушгаа цэвэрлээд залгуулан гүн амьсгаа авна. Базлалт дуусахад мөн адил амьсгална.
Хоёрдугаар хэлбэрийн амьсгал. Базлалтын эрчим нэмэгдэж, хоорондын зай нь багасахын хэрээр нэгдүгээр хэлбэрийн амьсгалаар амьсгалахад улам бүр хүнд болж ирнэ. Ойр ойрхон “нохой” шиг амьсгалах шаардлага гарч ирдэг. Үүний хоёр дахь хэлбэрийн амьсгал гэнэ. Амьсгалах загвар нь дараах байдалтай байна, үүнд: базлалтын хооронд нэгдүгээр хэлбэрийн амьсгал, базлалт эхлэхэд амьсгаагаа гүнзгий гаргаад гүн аваад дараа нь ойр ойрхон өнгөц амьсгалах бөгөөд хэлийг дээд шүдний орчим тагнаанд шахна. Базлалт дуусах үед амьсгалын давтамжийг цөөлөөд амьсгаагаа бүрэн гаргаад гүнзгий амьсгаа авсны дараа нэгдүгээр хэлбэрийн амьсгалаар амьсгална. Эрчимтэй базлалтууд нь дунджаар 40 секунд орчим үргэлжилдэг болохоор толгой эргэх, дотор муухайрахаас сэргийлэхийн тулд энэ дасгалыг 20-30 секундээр хийх нь илүү тохиромжтой.
Гуравдугаар хэлбэрийн амьсгал. Энэ хэлбэрийн амьсгал нь хүүхдийн толгой нь доош буусан ч дүлэх болоогүй үед эхийн биеийг бага ч гэсэн амраах зорилготой. Энэ үе нь төрөлтийн нэлээд хүнд үе болохоор орилж хашгирах ч энүүхэнд. Гэхдээ сайт бодоод үзье. Хүн амьсгаа гаргахдаа орилдог бөгөөд орилоход амьсгал авах үе нь богино байдаг. Амьсгал авах үе богино байна гэдэг хүчил төрөгч уушгинд хангалттай орж ирэхгүй байна гэсэн үг. Уушгинд хангалттай орж ирэхгүй байгаа болохоор цусанд, түүний дотор ихэсийн цусан дахь хүчилтөрөгчийн дутагдал нэмэгдэнэ. Үр дүнд нь хүүхдэд хамгийн хэцүү байх болно. Тиймээс анхаарлаа өөр зүйл рүү хандуулан аль болох тайвшрахыг хичээж энэ хэлбэрийн амьсгалаар амьсгалах нь хавьгүй дээр. Төрөлтийн энэ үе 10-15 минут үргэлжилдэг бөгөөд базлалт нь 2-3 минутын зайтай 60 секундээс илүү удаан үргэлжилдэггүй. Ингээд базлалт эхлэхэд амьсгаагаа шавхан гаргаад гүн авна. Дараа нь амьсгал өнгөц хурдан болно. Гурав дөрвөн удаа хурдан хурдан амьсгаа авч гаргасны дараа амьсгаагаа хүчтэй шахаж гаргах, эсвэл хошуугаа шүгэлдэж байгаа мэт цорвойлгож байгаад хүчтэй үлээж гаргана. Энэ үед “нэг, хоёр, гурав амьсгаа гаргах”, “нэг, хоёр, гурав амьсгаа гаргах” гэх мэтээр дотроо тоолох нь маш чухал. Хэрэв ингэж тоогоо алдахгүй анхаарлаа амьсгал дээрээ төвлөрүүлэн амьсгалвал хашгирах зав ч гарахгүй.
Гэхдээ тэсэлгүй хашгирсан байлаа ч айх юмгүй. Базлалт дуустал нь өөрийнхөө чадахаараа амьсгалж байгаад дуусах үед нь амьсгалаа гүнзгий шахан гаргаж уушгаа цэвэрлээд дараа нь гүнзгий авч, залгуулаад базлалт эхлэх хүртэл нь нэгдүгээр хэлбэрийн амьсгалаар амьсгална. Энэхэн зуур хүчээ хурааж байгаад дараагийн базлалт эхлэхэд хашгирахгүй байхыг хичээгээрэй.
Харин энэ бол төрөх явцыг сургуулилсан дасгал болохоор өдөрт ганц удаа 20-30 секундын турш амьсгалж дадалтай болох хэрэгтэй.
Дөрөвдүгээр хэлбэрийн амьсгал. Хүүхдийн толгой умайн доод хэсгийг өнгөрч аарцагны ёроолд хүрнэ. Энэ үед дүлэх хэрэгтэй болно. Дүлэх үед энэхүү дөрөв дэх хэлбэрийн амьсгалаар амьсгална. Дүлэнэ гэдэг маш хүнд ажил байдаг болохоор урд нь хийсэн амьсгалын дасгал болон гимнастикийн бүхэл дадал хэрэг болно.
Дүлэлт нь минут орчим үргэлжилдэг. Дүлж эхлэхдээ базлалт эхлэхтэй адилаар амьсгална. Өөрөөр хэлбэл амьсгалаа гүн аваад гаргаад залгуулаад дүлнэ. Дүлэхдээ амьсгалаа авсан байх бөгөөд өрц, уушгинд байгааг агаараар саван дээр дарж дүлнэ. Амьсгал хүрэхгүй байвал өрцөө суллалгүйгээр цээжний дээд хэсгээр амьсгалан агаар аваад /гүйцэд амьсгалах дасгалыг санаарай/ үргэлжлүүлэн дүлнэ. Дүлэлт дууссаны дараа гүнзгий амьсгаа аваад залгуулан нэгдүгээр хэлбэрийн амьсгалаар амьсгалж амран хүчээ сэлгэнэ.
Гэхдээ энэ бол төрөлтийн сургуулилт болохоор хар хүчээрээ хийж болохгүй нь мэдээж. Бага зэрэг хүч гарган хийх бөгөөд гол нь дадалтай болж авах явдал юм. Нэгэнт ийм дадалтай болсон байхад төрөх үедээ өөрөө ч мэдэлгүй зөв амьсгалчихсан байх болно.
Улмаар амьсгалын бүх дасгалуудыг хийж дадсаны дараагаар нөхөр, эсвэл хичээл дээр төрөх явцыг сургуулилж байхад илүүдэхгүй байх. Сургуулилтыг 5минутаас илүү хийх хэрэггүй.
Магадгүй энэ бүхний уншаад өдөрт ердөө 10-20 минут дасгал хийгээд ийм их зүйлийг хэдийд нь сурч амжих юм бэ гэж бодож байж болох юм. Тиймээс хичээллэх хуваарийг урьдчилан гаргах нь хамгийн зөв.
Жишээлэхэд:
I долоо хоног: хэвлийгээр амьсгалах дасгалыг эзэмших, хэмнэлттэй амьсгалах дасгалыг эхлүүлэх;
II долоо хоног: хэвлийгээр амьсгалах дасгал, гүйцэд амьсгалах дасгалыг эзэмших, амьсгал авах ба гаргах хугацааг өөрчлөх дасгал.
III долоо хоног: хэвлийн ба гүйцэд амьсгал, амьсгалыг бүрэн удирдах дасгал
IV долоо хоног: 3-дахь долоо хоногтой адил, дээр нь хоёр дугаар хэлбэрийн амьсгал г.м.
Хамгийн гол нь дасгалуудыг хийж эхлэхийн өмнө хяналтын эмчтэйгээ уулзан эдгээр дасгалуудыг хийхэд өөрт болон хэвлийд байгаа хүүхдэд ямар нэг сөрөг нөлөө бий эсэхийг сайтар лавлан асуух хэрэгтэйг мартуузай. Эмч хараад зарим дасгалыг нь хасаад заримыг нь үлдээж ч болох юм. Тэгээд сөрөг нөлөө байхгүй гэвэл хийхдээ хамгийн гол нь яаралгүй, ачааллыг аажмаар удаан нэмэх ёстой гэдгийг үргэлж санаж байх хэрэгтэй.
