Мэдээж, хvvхдvvдээ цэцэрлэгт хамруулах хvсэл эрмэлзэл эцэг эхчvvдэд бий. Хамгийн гол нь, цэцэрлэг хvрэлцэхгvй байна. 100 ортой цэцэрлэг барихад нэг тэрбум төгрөг шаардлагатай. Баян-Өлгий аймгийн алслагдсан суманд тэрбум 250 сая төгрөгөөр нэг цэцэрлэг барьж байхад Улаанбаатар хотод 900 сая төгрөгөөр барих жишээтэй. Энэ маягаар цэцэрлэг барьж, бvх хvvхдээ хамруулна гэвэл улсын төсөвт 1.2 их наяд төгрөг нэмж тусгах шаардлагатай юм. Улсын төсөв бvх зvйлд хангалттай хvрэлцэхгvй байгаа vед хvvхдvvдээ цэцэрлэгт 100 хувь хамруулдаг болгоно гэвэл дор хаяж 10 жил хvлээх хэрэг гарна. 70 мянган хvvхэд гэртээ сууж байгаагаас 70 эцэг, эх ажил эрхлэх боломжгvй явна. Ялангуяа, дээд боловсрол эзэмшсэн 25-35 насны эмэгтэйчvvд гэртээ сууж байна. Энэ мэт зарим асуудлыг хvvхэд харах vйлчилгээ нэвтрvvлснээр шийдвэрлэх боломжтой.
-Хvvхэд харах vйлчилгээг хэрхэн явуулахаар хуульд тусгасан бэ?
-Энэ vйлчилгээ хоёр хэлбэртэй. Гэрээр хvvхэд харах vйлчилгээ нь нэг багш эсвэл нэг ээж 2-5 хvvхэд харах боломжтой. Нөгөө нь, төвд суурилсан vйлчилгээ. 15 хvvхдийг гурван багш харна. Өөрөөр хэлбэл, тодорхой компани, албан байгууллагад ажилчдынхаа хvvхдийг харах vйлчилгээ эрхлэх боломжоор хангаж байгаа хэрэг. Ингэснээр 5000-8000 хvн ажлын байртай болно. Бидний төлөвлөснөөр хууль батлагдчихвал энэ онд багтааж 2000-3000, 2014, 2015 онд 8000 хvн шинээр ажлын байртай болох боломж бvрдэнэ. Vvнд, улсаас тодорхой төсөв гаргах юм.
-Мэдээж хэрэг, улсаас хэдий хэмжээний төсөв, мөнгө гарахыг тооцоолсон байх?
-Өнөөдөр цэцэрлэгт явж буй хvvхэд болгонд хоолны зардалд нь 40 мянга, хувьсах зардалд нь 70 мянга, нийт 110 мянган төгрөг улсын төсвөөс өгч байгаа. Энэ мөнгийг хvvхэд харах vйлчилгээ эрхлэгчдэд ч олгох юм. Ингэснээр улсын төсөвт 2013 он гэхэд ойролцоогоор 50 тэрбум, жил бvр 40-50 тэрбум төгрөгийн нэмэгдэл зардал шаардлагатай болно. Энэ нь цэцэрлэг барихад шаардлагатай 1.2 их наяд төгрөгийг хэмнэх нэг боломж. Тэгээд ч хvvхэд харах vйлчилгээ бол олон улсын хэмжээнд нэвтэрсэн. Ялангуяа, хөгжингvй орнуудад цэцэрлэг гэхээс илvv хvvхэд харах vйлчилгээнд тvлхvv анхаардаг.
-Хуулийн төслөө Засгийн газарт танилцуулж санал авсан уу?
-Бид Засгийн газарт төслөө өргөн бариад хоёр сар гаруй хугацаа өнгөрлөө. Засгийн газрын зvгээс нэлээн эсэргvvцэлтэй тулгарч байна. УИХ-ын эрэгтэй гишvvд ч эсэргvvцэж байгаа. Тиймээс олон нийтийн дэмжлэг бидэнд хэрэгтэй болж байх шиг. Хуулийн төсөл санаачлагч нь УИХ-ын эмэгтэй гишvvд. Эрэгтэй гишvvдээс УИХ-ын гишvvн С.Ганбаатар л дэмжиж, хамтран ажилласан.
-Засгийн газрын гишvvд ямар шалтгаанаар эсэргvvцэж байгаагаа юу гэж тайлбарласан бэ?
-Эсэргvvцэж буй гол шалтгаан нь хvvхдээ харж байгаа олон эхийг гэрээс нь гаргаж, ажил хийлгэснээр гэр бvлийн салалт бий болгоно гэсэн. Мэдээж, бид vvнтэй санал нийлэхгvй. Дээд боловсрол эзэмшсэн эмэгтэй хvн 2-3 жил гэртээ суулаа гэхэд vндсэндээ зэвэрнэ. Хамт олонгvй болно, өмсч зvvхээр гачигдана, ялангуяа, залуу эмэгтэйчvvдийн хувьд нийгэмд эзлэх байр сууриа алдаж байна. Тиймээс бид vvний эсрэг байгаа юм. Хоёрдугаарт, сургуулийн өмнөх боловсролын системийг vнэгvй байлгана гэсэн заалт Vндсэн хуульд байхгvй. Та нар дэндvv халамжийн бодлого руу чиглэсэн vйл ажиллагаа явуулах нь гэж шvvмжилсэн. Бид сургуулийн өмнөх боловсролын системд хvvхэд бvр тэгш эрхтэйгээр хамрагдах ёстой гэсэн байр суурьтай. Энэ нь хvvхдэд ч, эцэг эхэд нь ч хэрэгтэй.
-Хууль батлагдсан тохиолдолд хvvхэд харах vйлчилгээнд хэн хяналт тавих вэ?
-Хяналтын 80 хувийг эцэг, эхчvvд өөрсдөө тавина. Жишээ нь, нэг ээж таван хvvхэд авч энэ vйлчилгээг эрхэллээ гэхэд таван хvvхдийн эцэг эх vйл ажиллагаанд нь хяналт тавина гэсэн vг.
-Хvvхэд харах vйлчилгээ явуулах орчин, бас ийм vйлчилгээ эрхлэгчид ямар шаардлага тавих вэ?
-Хvvхэд харах vйлчилгээ эрхлэгч нь хvvхдvvдийн эцэг эхтэй гэрээ хийснээр энэ эрхээ олж авах юм. Мэргэжлийн хяналтын байгууллага болон тухайн аймаг, дvvргийн боловсролын мэргэжилтнvvд хяналт тавьж, хvvхэд харах vйлчилгээ эрхлэх зөвшөөрөл олгоно. Нэг хvvхдэд хоёр метр квадрат талбай, эрvvл ахуйн шаардлага хангасан байранд vйлчилгээ эрхлэх ёстой. Эцэг эхийн зvгээс ямар нэг гомдол гаргасан тохиолдолд мэргэжлийн хяналтын байцаагч газар дээр нь очиж шалгалт хийнэ.
-Эцэг эхчvvд нэмэгдэл төлбөр төлөх vv?
-Төлбөр төлөхгvй байх боломжтой. Хvvхдийн хоолны болон урсгал зардлын мөнгө улсаас олгоно. Гэхдээ эцэг эхчvvдээс төлбөр нэмж авч болохыг ч хуульд оруулсан. Өөрөөр хэлбэл, эцэг эхтэй гэрээ байгуулахдаа тодорхой төлбөрийн систем оруулж болно. Энэ бол тэр хvний цалинд нь нэмэгдэнэ. Жишээ нь, Англи хэл, бvжгийн хичээл заана гэвэл нэмэгдэл төлбөр авна. Vзvvлж буй vйлчилгээнээс хамаарч төлбөртэй байж болно.
-Тэгэхээр хvvхэд харж байгаа хvн төрөөс цалинжих нь ээ?
-Хvvхэд харах vйлчилгээ эрхлэгчид цэцэрлэгийн нэг хvvхдэд ногдох зардал болох 110 мянган төгрөг олгоно. Жишээ нь, тухайн хvн зургаан хvvхэд харлаа гэхэд сард 660 мянган төгрөг авна гэсэн vг. Улсаас ийм хэмжээний мөнгө авч, энэ vйлчилгээг эрхлэх юм.
-Энэ vйлчилгээг нэвтрvvлснээр гарч болох эрсдэлийг нь тооцож vзсэн vv. Хvvхдийн аюулгvй байдлыг яаж хангах юм бэ?
-Эрэгтэй хvн ч энэ vйлчилгээг эрхэлж болно. Энэ vйлчилгээг эрхлэх хvмvvсийг богино хугацааны сургалтад хамруулна. Тодруулбал, хvvхдийг хэрхэн асарч, сувилах, хамгаалах вэ. Хvvхэдтэй хэрхэн харилцах, нээлттэй болгох зэрэг чиглэлээр тvлхvv сургана. Мэдээж, эрсдэл бий. Ялангуяа, хvvхдийн аюулгvй байдлыг яаж хангах юм бэ гэсэн асуудлыг хvмvvс маш их хөндөж байгаа. Аюулгvй байдал дээрээ тулбал өнөөдөр 70 мянган хvvхэд аюултай байдалд байна. Тухайлбал, хотын захын гэр хорооллын хvvхдvvд аюултай нөхцөлд байна. 10-аас доош насны хvvхэд дvvгээ харах тохиолдол маш их. Долоо, найм, 10 настай хvvхэд нэг, хоёр настай дvvгээ харж, гэртээ цоожлуулчихсан өдрийг өнгөрөөдөг. Гудамжинд хvvхдээ орхичихоод ажилдаа явж байгаа эцэг эх ч олон. Vvнээс болж хvvхдvvд зам тээврийн осолд өртдөг. Энэ мэтчилэн аюултай нөхцөл vvссэн байгаа учир нэг ээж өөр дээрээ 5-6 хvvхэд авч энэ vйлчилгээг эрхэлснээр аюул, эрсдэл эрс буурна. Ер нь, хvvхэд харах vйлчилгээ манайд аль эрт бий болсон. Нэг гудамжны айлын хvvхдvvдийг харах, өвөө, эмээгээр нь хvvхдээ харуулдаг явдал тvгээмэл. Vvнийг хуульчилж өгөх шаардлагатай. Гэртээ, байшиндаа орон сууцанд, бvр сумын төв, баг дээр ч энэ vйлчилгээг vзvvлэх боломжтой. 10, 20-иороо хот айл болж өвөлжиж байгаа, малчин айлын хотонд ч хэрэгжvvлэх боломжтой vйлчилгээ шvv дээ.
-Хvvхэд харах vйлчилгээ эрхлэгч төрийн албан хаагч болох уу, хувиараа бизнес эрхлэгч гэж явах уу?
-Хувиараа бизнес эрхлэгч болно. Санжмятав сайд ч энэ хуулийн төслийг өргөн барилцсан. Хөдөлмөрийн яамнаас нэлээн дэмжлэг олгох ёстой. Ялангуяа, жижиг дунд бизнесийн зээл олговол жижиг цэцэрлэгvvд барьж, энэ vйлчилгээг нэвтрvvлэх бvрэн боломжтой. Яваандаа социализмаас vлдсэн том цэцэрлэг биш, жижиг төвvvдтэй болох ёстой гэж бодож байна.
-Хэрэв хуулийн төсөл батлагдахгvй “унавал” яах вэ?
-Энэ vйлчилгээ хvлээн зөвшөөрөгдөхгvй бол ээж та хvvхдээ зургаан нас хvртэл нь харж, гэртээ суу гэж байна гэсэн vг. Тэгвэл хvvхдээ зургаан нас хvртэл нь харахад хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр цалин олго гэсэн шаардлага тавина. Монгол Улсын иргэнийг төрvvлж, өсгөж байгаа юм чинь тухайн ээж ажил хийж буй хvний тоонд орох ёстой.
АРДЧИЛАЛ СОНИН
