Тамхи гэж юу вэ?
• Анх америкийн уугуул болох индианчууд бизэндэгийн төрлийн навчийг зажлан тайвширдаг байсан нь одоогийн тамхины эхлэл байжээ.
• Тамхины навчинд никотин, никомин,пиралидин,аммиак,азотын нэгдэл,нимбэгний болон хурганчихний хүчил үнс харин утаанд нь давирхай,хүхрийн исэл,хар тугалга,кобальт,мөнгөн ус,синилийн хүчил зэрэг 500гаруй хорт бодис агуулдаг.Мөн тамхи шатахдаа бодисууд нь урвалд орж хавдрыг үүсгэх чанартай 40 гаруй бодис үүсгэдэг.
• Эдгээрээс хамгийн хортой нь никотин бөгөөд ус тосонд уусдаг тул ам хамар салстаар амархан нэвтэрэн амьсгал,бөөр ,шүлсээр ялгардаг.
• 0,08-0,12 гр никотин гүн хордуулах чадвартай ба энэ нь оиролцоогоор 20-25 янжуур татахад биед шингэх юм.
• Хэрэв цэвэр никотиний ганц дуслыг шувуунд хүргэвэл шууд үхнэ
Тамхины эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөө:
I. Хамгаалах тогтолцоонд
II. Зүрх судсанд
III. Ходоод гэдсэнд
IV. Элгэнд
V. Харах эрхтэнд
VI. Сонсох эрхтэнд
VII. Бэлгийн сулрал
VIII. Хавдар
IX. Эмэгтэйчүүдэд
X. Шүдэнд
XI. Арьс салстад
I. Зүрх судсанд
• Хүний зүрх минутад 60-70 удаа агшдаг байхад тамхи татахад 80-90 болж олширон ачаалал нь нэмэгддэг: Зөвхөн нэг ширхэг янжуур татахад л артерийн даралт нэмэгдэн судасны цохилт 10-20-иор олширдог байна. Тамхины утааг сорсны дараа 10 секүндэд л өндөгний хялгасан судасны цусны гүйдэл 15 с орчим зогсдог байна. Өөрөөр хэлбэл цусан хангамжийг алдагдуулдаг. Мөн судас хатуурал болох ба үүнээс үүдэн эрт хөгшрөх, арьс үрчийх, цус багадах өвчин,уур уцаартай болох зэрэг
• ой тогтоолт муудах болон тархины бусад эмгэг өөрчлөлтийг үүсгэдэг.
Дархлаанд
– Тамхины утаанд байдаг олон төрлийн хорт бодисууд нь биеийн дархлааг бууруулна
– Үүнээс үүдэн өмөн үүсэх болон хүндэрэх бөгөөд тамхичид томуу, уушигны сүрьеэ,төвөнх,цагаан хоолой,гуурсан хоолой үрэвслээр , өвчлөх нь элбэг болдог. Тамхи татдаг хүмүүст архаг мэнгэр өвчин тамхи хэрэглэдэггүй хүмүүсийнхээс 6-8 дахин их тохиолддог байна.
– Уушиг тэлэгдэх нь олон шалтгаантай боловч гол шалтгаан нь тамхи болдог бөгөөд тамхи нь ихэнх өвчинг үүсгэхгүй боловч нөлөөлөх гол нөхцлийг нь бүрдүүлж өгдөг,
Ходоодны шарх
– Ихэнх тамхичдийн ходоодны гүрвэлзэх хөдөлгөөн багасч , ходоодны шүүсний хэмжээ багасдагаас болж хоолонд дургүй болдог бөгөөд үүнээс болж турах тохиолдол байна.
– Мөн судас нариисч хатуурснаас 12 хуруу гэдэсний цусан хангамж алдагдуулан ходоодонд шарх үүсгэх нөхцөл бүрдүүлнэ.
– Харин энэ ходоодны шархны 10-12% нь цааш өмөн үү болж хувирдаг ажээ.
Бэлгийн сулрал
– Үүний 11% нь тамхинаас болдог бөгөөд Английн эрдэмтнитй судалснаар 40ш янжуур татахад үргүй болдог гэнэ.
– Харин татахаа больж 1-6 сарын дотор эр бэлгийн эс хэвийн үйл ажиллагаандаа ордог байна.
Шүдэнд үзүүлэх нөлөө
– Тамхины хорт бодисийн нөлөөгөөр буйлны орчмын цусан хангамж муудсанаар эд нь үхжиж шүд суларч унадаг байна.
– Мөн шүдний пааланг шарлуулдаг гэнэ.
Элэгний өвчин
– Тамхи нь мөн элгийг хатууруулдаг ба тамхичдын 38,2% нь элэгний үрэвсэл,цөсний хүүдийн суналттай болдог байна
Сонсох болон харах эрхтэнд
– Никотин нь хараа муутгаж өнгө ялгах чадварыг бууруулна.
– Энэ нь эхлээд ногоон дараа нь улаан хөх өнгийг ялгахаа больдог ба үүгээр ч зогсохгүй харааны мэдрэл хатингаршдаг бөгөөд хэрэв тамхи татахаа больбол хараа эргэж сэргэдэг гэнэ.
– Мөн сонсгол мууддаг
Эмэгтэйчүүдэд үзүүлэх нөлөөлөл
– Цэвэршилт эрт явагдах
– Сарын тэмдэг алга болох
– Үтрээний өмөн үү
– Үр зулбах
– Дутуу төрөх
– Хүүхэд бага жинтэй ,амьдрах чадваргүй төрөх
– Амархан хөгшрөх
• Анх америкийн уугуул болох индианчууд бизэндэгийн төрлийн навчийг зажлан тайвширдаг байсан нь одоогийн тамхины эхлэл байжээ.
• Тамхины навчинд никотин, никомин,пиралидин,аммиак,азотын нэгдэл,нимбэгний болон хурганчихний хүчил үнс харин утаанд нь давирхай,хүхрийн исэл,хар тугалга,кобальт,мөнгөн ус,синилийн хүчил зэрэг 500гаруй хорт бодис агуулдаг.Мөн тамхи шатахдаа бодисууд нь урвалд орж хавдрыг үүсгэх чанартай 40 гаруй бодис үүсгэдэг.
• Эдгээрээс хамгийн хортой нь никотин бөгөөд ус тосонд уусдаг тул ам хамар салстаар амархан нэвтэрэн амьсгал,бөөр ,шүлсээр ялгардаг.
• 0,08-0,12 гр никотин гүн хордуулах чадвартай ба энэ нь оиролцоогоор 20-25 янжуур татахад биед шингэх юм.
• Хэрэв цэвэр никотиний ганц дуслыг шувуунд хүргэвэл шууд үхнэ
Тамхины эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөө:
I. Хамгаалах тогтолцоонд
II. Зүрх судсанд
III. Ходоод гэдсэнд
IV. Элгэнд
V. Харах эрхтэнд
VI. Сонсох эрхтэнд
VII. Бэлгийн сулрал
VIII. Хавдар
IX. Эмэгтэйчүүдэд
X. Шүдэнд
XI. Арьс салстад
I. Зүрх судсанд
• Хүний зүрх минутад 60-70 удаа агшдаг байхад тамхи татахад 80-90 болж олширон ачаалал нь нэмэгддэг: Зөвхөн нэг ширхэг янжуур татахад л артерийн даралт нэмэгдэн судасны цохилт 10-20-иор олширдог байна. Тамхины утааг сорсны дараа 10 секүндэд л өндөгний хялгасан судасны цусны гүйдэл 15 с орчим зогсдог байна. Өөрөөр хэлбэл цусан хангамжийг алдагдуулдаг. Мөн судас хатуурал болох ба үүнээс үүдэн эрт хөгшрөх, арьс үрчийх, цус багадах өвчин,уур уцаартай болох зэрэг
• ой тогтоолт муудах болон тархины бусад эмгэг өөрчлөлтийг үүсгэдэг.
Дархлаанд
– Тамхины утаанд байдаг олон төрлийн хорт бодисууд нь биеийн дархлааг бууруулна
– Үүнээс үүдэн өмөн үүсэх болон хүндэрэх бөгөөд тамхичид томуу, уушигны сүрьеэ,төвөнх,цагаан хоолой,гуурсан хоолой үрэвслээр , өвчлөх нь элбэг болдог. Тамхи татдаг хүмүүст архаг мэнгэр өвчин тамхи хэрэглэдэггүй хүмүүсийнхээс 6-8 дахин их тохиолддог байна.
– Уушиг тэлэгдэх нь олон шалтгаантай боловч гол шалтгаан нь тамхи болдог бөгөөд тамхи нь ихэнх өвчинг үүсгэхгүй боловч нөлөөлөх гол нөхцлийг нь бүрдүүлж өгдөг,
Ходоодны шарх
– Ихэнх тамхичдийн ходоодны гүрвэлзэх хөдөлгөөн багасч , ходоодны шүүсний хэмжээ багасдагаас болж хоолонд дургүй болдог бөгөөд үүнээс болж турах тохиолдол байна.
– Мөн судас нариисч хатуурснаас 12 хуруу гэдэсний цусан хангамж алдагдуулан ходоодонд шарх үүсгэх нөхцөл бүрдүүлнэ.
– Харин энэ ходоодны шархны 10-12% нь цааш өмөн үү болж хувирдаг ажээ.
Бэлгийн сулрал
– Үүний 11% нь тамхинаас болдог бөгөөд Английн эрдэмтнитй судалснаар 40ш янжуур татахад үргүй болдог гэнэ.
– Харин татахаа больж 1-6 сарын дотор эр бэлгийн эс хэвийн үйл ажиллагаандаа ордог байна.
Шүдэнд үзүүлэх нөлөө
– Тамхины хорт бодисийн нөлөөгөөр буйлны орчмын цусан хангамж муудсанаар эд нь үхжиж шүд суларч унадаг байна.
– Мөн шүдний пааланг шарлуулдаг гэнэ.
Элэгний өвчин
– Тамхи нь мөн элгийг хатууруулдаг ба тамхичдын 38,2% нь элэгний үрэвсэл,цөсний хүүдийн суналттай болдог байна
Сонсох болон харах эрхтэнд
– Никотин нь хараа муутгаж өнгө ялгах чадварыг бууруулна.
– Энэ нь эхлээд ногоон дараа нь улаан хөх өнгийг ялгахаа больдог ба үүгээр ч зогсохгүй харааны мэдрэл хатингаршдаг бөгөөд хэрэв тамхи татахаа больбол хараа эргэж сэргэдэг гэнэ.
– Мөн сонсгол мууддаг
Эмэгтэйчүүдэд үзүүлэх нөлөөлөл
– Цэвэршилт эрт явагдах
– Сарын тэмдэг алга болох
– Үтрээний өмөн үү
– Үр зулбах
– Дутуу төрөх
– Хүүхэд бага жинтэй ,амьдрах чадваргүй төрөх
– Амархан хөгшрөх
Emch.mn